Fosfen — Gözə xarici təsir (mexaniki, elektrik, maqnit və ya radiasiya) nəticəsində yaranan işıq hissləridir. Bu fenomen zamanı insan işıq mənbəyi olmadan belə işıq parıltıları, nöqtələr və ya xətlər görür. Fosfenlər gözün retina və ya beyinlə bağlı hissələrinin stimulyasiyası nəticəsində yaranır. Fosfenlərin növləri Mexaniki fosfenlər: Gözə təsir edən fiziki təzyiq nəticəsində yaranır. Məsələn, gözü sıxmaq və ya gözə zərbə zamanı işıq parıltıları görünür. Elektrik fosfenləri: Gözə elektrik cərəyanı tətbiq edildikdə yaranır. Bu, tibbi tədqiqatlarda və eksperimentlərdə istifadə olunur. Maqnit fosfenləri: Maqnit sahəsinin gözə təsiri nəticəsində yaranır. Bu fenomen, maqnit stimulyasiyası zamanı müşahidə edilir. Radiasiya fosfenləri: Kosmik şüalar və ya yüksək enerjili hissəciklər gözə dəydikdə yaranır. Bu, xüsusilə astronavtlar üçün maraqlıdır, çünki kosmosda işıq parıltıları görürlər. Fosfenlərin elmi izahı Fosfenlərin yaranması əsasən retina və ya görüntü analizi edən beyin mərkəzləri ilə bağlıdır. Gözə təsir edən xarici stimullar (məsələn, təzyiq, elektrik cərəyanı) retina hüceyrələrini aktivləşdirir. Bu hüceyrələr beyinə işıq siqnalları göndərir və nəticədə insan işıq hissləri yaşayır. Fosfenlər, həmçinin fosfen effekti kimi tanınan psixofizioloji bir hadisədir. Tibbdə tətbiqi Fosfenlər tibb və elm sahəsində geniş tətbiq tapır: Oftalmologiya: Göz xəstəliklərinin diaqnozu və müalicəsində fosfenlərdən istifadə olunur. Məsələn, retina problemləri olan xəstələr tez-tez fosfenlər görürlər. Neyroelm: Fosfenlər beyin və sinir sistemi ilə bağlı tədqiqatlarda istifadə olunur. Maqnit və elektrik stimulyasiyası ilə fosfenlər yaradaraq beyin fəaliyyəti öyrənilir. Kosmik tədqiqatlar: Astronavtlar kosmosda yüksək enerjili hissəciklərin təsiri ilə fosfenlər görürlər. Bu fenomen kosmik radiasiyanın təsirlərini öyrənmək üçün istifadə olunur. Təbiətdə fosfenlər Biolüminesensiya: Bəzi canlılar (məsələn, işıq saçan balıqlar və ya böcəklər) biolüminesensiya yaradaraq fosfenə bənzər işıq effektləri yaradırlar. Aurora: Qütb şəfəqləri zamanı atmosferdə yaranan işıq parıltıları da fosfenlərə bənzəyir. Maraqlı faktlar Fosfenlər ilk dəfə Aristotel tərəfindən qeyd edilmişdir. O, gözə təzyiq edərkən işıq parıltıları görürdü. Leonardo da Vinçi fosfenləri öz qeydlərində təsvir etmişdir. Kosmosda astronavtlar tez-tez fosfenlər görürlər ki, bu da kosmik radiasiyanın təsiri ilə bağlıdır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Phosphene
https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwiy24eR2oaMAxVnJhAIHXGiOSQQFnoECBYQAQ&url=https%3A%2F%2Fwww.sciencedirect.com%2Ftopics%2Fearth-and-planetary-sciences%2Fphosphene&usg=AOvVaw3x7dF2DABs50GHL9dhPTGp&opi=89978449
https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwiy24eR2oaMAxVnJhAIHXGiOSQQFnoECBUQAQ&url=https%3A%2F%2Fwww.researchgate.net%2Fpublication%2F5492981_Phosphene_phenomenon_A_new_concept&usg=AOvVaw0hAuMU3R6ASJq2I15xoCHU&opi=89978449
https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwiy24eR2oaMAxVnJhAIHXGiOSQQFnoECBgQAQ&url=https%3A%2F%2Fpmc.ncbi.nlm.nih.gov%2Farticles%2FPMC9616582%2F&usg=AOvVaw1-VecuT1Fc8XVsUULPSsqJ&opi=89978449
Tarix : 13 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
