Evgeny Pashukanis (1891–1937) - Sovet Rusiyasının ən tanınmış hüquqşünaslarından biri olub, xüsusilə marxist hüquq nəzəriyyəsi sahəsindəki töhfələri ilə tanınır. Onun hüquq, dövlət və sosializmin əlaqələri haqqında yazdığı əsərlər, hüquq nəzəriyyəsi və hüququn sosial təhlili sahəsində böyük əhəmiyyət kəsb edir. Pashukanis'in ən məşhur əsəri The General Theory of Law and Marxism (Hüquq və Marksizm Üzrə Ümumi Nəzəriyyə) hüquq nəzəriyyəsi və sosialist hüququnun inkişafı ilə bağlı fundamental bir iş sayılır. Həyatı və təhsili Evgeny Pashukanis, 1891-ci ildə Rusiyada doğulmuşdur. O, Peterburq Universitetində hüquq təhsili almış və Marxist nəzəriyyə ilə tanış olmuşdur. 1917-ci il Oktyabr inqilabından sonra Pashukanis Sovet dövlətində hüquq sistemi və hüquqşünaslıq sahəsindəki islahatlara cəlb edilmişdir. O, müxtəlif Sovet hüquq institutlarında fəaliyyət göstərmiş və hüquqşünas kimi inkişaf etmişdir. Pashukanis, xüsusilə Sovetlər Birliyinin hüquq sistemini marksist perspektivdən təhlil edən birinci hüquqşünaslardan biri idi. Onun əsərləri, hüququn və dövlətin iqtisadi bazaya bağlı olaraq necə formalaşdığını, hüquq və qanunun sosial şərtlərə necə uyğunlaşdığını araşdırırdı. Əsas töhfələri Hüquq və Marxizm üzrə ümumi nəzəriyyə Pashukanisin ən məşhur əsəri olan The General Theory of Law and Marxism (Hüquq və Marksizm Üzrə Ümumi Nəzəriyyə) 1924-cü ildə nəşr olunmuşdur. Bu əsərdə o, hüququn kapitalist sistemindəki rolunu və hüquq müstəvisində baş verən münasibətlərin sosial-iqtisadi əsası ilə əlaqəsini təhlil edir. Pashukanis, kapitalist cəmiyyətində hüququn, əsasən, mülkiyyət hüququnu qoruyan və işçi sinfinin təzyiqinə qarşı qorunma mexanizmi olduğunu irəli sürmüşdür. Hüquq və iqtisadiyyatın əlaqəsi Pashukanis, hüququn yalnız hüquqi normativlər və qaydalar deyil, həm də sosial və iqtisadi münasibətlərin nəticəsi kimi meydana çıxdığını iddia edirdi. O, hüququn formalarının dəyişməsini iqtisadiyyatın dəyişməsi ilə əlaqələndirir və marksist baxışla hüququn, sosial siniflər və dövlətlə olan münasibətlərini analiz edirdi. Bu yanaşma, Pashukanis’in Marxizminin tətbiq olunduğu sosial hüquq nəzəriyyəsinin əsasını təşkil etdi. Hüquq və dövlətin transformasiyası Sovet hüququnun inkişafı üçün Pashukanis-in nəzəriyyələri mühüm rol oynamışdır. O, kapitalist cəmiyyətdə hüququn əsasən mülkiyyət hüququnu qorumağa xidmət etdiyini və sosializmin qurulması ilə hüququn yeni bir forma keçəcəyini irəli sürmüşdür. Onun fikrincə, sosializmin inkişafı ilə dövlətin funksiyaları dəyişəcək və hüquq da bu yeni iqtisadi və sosial sistemə uyğunlaşacaq. Kritika və qeyri-əmək hüququ Pashukanis, hüququn təkcə mülkiyyətlə bağlı deyil, həm də əmək münasibətləri ilə əlaqəli olduğunu göstərməyə çalışmışdır. O, hüququn, xüsusilə işçi və işəgötürən münasibətlərinin təhlilinə böyük diqqət yetirmişdir. Lakin Pashukanisin nəzəriyyəsi Sovet dövlətinin daha çox dövlət mərkəzli hüquq sisteminə meyilli olduğu dövrlərdə tənqid edilmişdir. Pashukanisin süqutu və mirası Evgeny Pashukanisin hüquq nəzəriyyələri Stalin dövründə, xüsusilə 1930-cu illərin ortalarında tənqidə məruz qalmışdır. Pashukanis, Stalin rejiminin hüquq anlayışları ilə uyğun gəlmədiyi üçün 1937-ci ildə “xalq düşməni” kimi həbs olunmuş və öldürülmüşdür. Lakin ölümündən sonra onun əsərləri yenidən qiymətləndirilmiş və hüquq nəzəriyyəsi sahəsindəki töhfələri, xüsusən marksist hüquq fəlsəfəsi ilə bağlı təhlilləri, müasir hüquqşünaslıqda diqqətlə öyrənilmişdir. Bu gün, Pashukanisin Marxist hüquq nəzəriyyələri sosialist hüququnun inkişafı və kapitalist hüququnun təhlilində mühüm rol oynayır. O, hüququ və hüquq sistemini iqtisadi və sosial şərtlərlə əlaqələndirən tənqidi yanaşması ilə hələ də hüquq fəlsəfəsində qiymətli bir mənbədir. Pashukanis, həmçinin hüququn sadəcə qanunlardan ibarət olmadığını, cəmiyyətin sosial və iqtisadi strukturunun məhsulu olduğunu göstərən mükəmməl bir hüquq nəzəriyyəsinin əsasını qoymuşdur.
https://en.wikipedia.org/wiki/Evgeny_Pashukanis
https://www.routledge.com/Evgeny-Pashukanis-A-Critical-Reappraisal/Head/p/book/9781904385752?srsltid=AfmBOooRgJkouKzYPMy87h_Vz1UChJds191kZXdcBlwVxqkxDB9NJdZY
https://www.plutobooks.com/author/evgeny-pashukanis
https://www.amazon.com/Books-Evgeny-Pashukanis/s?rh=n%3A283155%2Cp_27%3AEvgeny%2BPashukanis
https://www.marxists.org/archive/pashukanis/index.htm
https://www.goodreads.com/book/show/8228779-law-and-marxism
https://www.amazon.com/Evgeny-Pashukanis-Critical-Reappraisal-Thinkers/dp/1904385761
Tarix : 4 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
