Əskiklik (The Scarcity Effect) - İqtisadiyyat və davranış psixologiyasının bir konsepsiyasıdır və insanların əşyaların və ya resursların azlığına qarşı reaksiyalarını izah edir. Bu təsirə görə, insanlar az olan və ya məhdud sayda olan əşyaları daha qiymətli və arzulanan hesab edirlər. Əskiklik, insanları daha sürətli qərar verməyə və ya tez-tez ehtiyac duymadığı şeyləri almağa yönəldir. İşləmə prinsipi Əlçatanlığın azalması: Məhsul və ya xidmət sayının az olması, onun qiymətini artırır və insanların onu almağa təşviq edir. Qeyri-müəyyənlik: Məhdud vaxtla və ya az sayda təqdim edilən təkliflər insanlarda qərar vermək üçün təzyiq yaradır, bu da daha impulsiv alış-verişə səbəb ola bilər. Bu təsir, marketinq və satış strategiyalarında geniş istifadə olunur, məsələn, "son 24 saat" və ya "yalnız bu gün" kimi təkliflər insanları daha çox alış-veriş etməyə təşviq edir. Əhəmiyyəti - İstehlakçı davranışı və satış artımı: Əskiklik, insanların məhsul və xidmətlərə olan tələbini artırır. Azlıq və ya məhdud sayda təqdim olunan məhsullar daha cazibədar görünür, bu da istehlakçıları daha sürətli qərar verməyə və impulsiv alış-veriş etməyə təşviq edir. Marketinq və reklam strategiyalarında bu təsir, satıcıların məhsullarını daha tez satmasına və gəlirlərinin artmasına kömək edir. Məsələn, "son qalan məhsul" və ya "endirim yalnız bu gün" kimi ifadələr istifadə olunur. - Qərar vermə: İnsanlar az olan şeyləri dəyərli hesab etdikləri üçün əskiklik, qərar vermə prosesinə təzyiq yaradır. Bu təzyiq insanları hətta ehtiyacları olmayan məhsulları almağa sövq edə bilər. - Məhdud resursların idarə edilməsi: Əskiklik iqtisadiyyat sahəsində resursların məhdud olması və onlardan səmərəli istifadəni izah edir. İnsanlar və şirkətlər məhdud resursları düzgün bölüşdürmək və ya idarə etmək üçün daha düşüncəli addımlar atırlar. - Psixoloji təsir: İnsanlar psixoloji olaraq "nadir" və "yeganə" olan şeylərə daha çox qiymət verir və onları əldə etmək istəyir. Bu da sosial status və ya özünü göstərmək istəyi ilə əlaqələndirilə bilər. Müsbət cəhətləri - Satışların artması: Bizneslər üçün əskiklik, satışları artırmağa kömək edir. Məhdud təkliflər və ya az sayda məhsul təqdim etmək, istehlakçıların məhsulu əldə etmək üçün sürətli qərar verməsinə səbəb olur. Bu, müştərilərin alış-veriş etməyə meylli olmasına gətirib çıxarır. İstehlakçılar üçün isə, məhdud vaxt təklifləri və xüsusi endirimlər istehlakçılara üstünlük və qənaət hissi verə bilər, bu da onları alış-veriş etməyə təşviq edir. - Məhsulun qiymətinin artması: Bizneslər üçün məhdud təkliflər və az sayda məhsul, məhsulun qiymətinin artmasına səbəb ola bilər. İnsanlar nadir məhsul və ya xidmətlərə daha çox pul ödəməyə hazır olurlar, çünki bunları əldə etmək istəyirlər. İstehlakçılar üçün isə, bəzi hallarda,nadir olan məhsulların qiymətinin yüksək olması, keyfiyyət və eksklüzivlik hissi verə bilər. Bu da alıcıları o məhsulları daha çox arzulamağa təşviq edə bilər. - Yeni ideyaların və məhsulların bazara çıxarılması: Bizneslər üçün az sayda mövcud olan məhsul və ya xidmətlər bazarda maraq yaradır və daha çox alıcı cəlb edir. Yeni və yenilikçi məhsulların təqdim edilməsi, tələbin artmasına və bazar mövqeyinin güclənməsinə səbəb ola bilər. İstehlakçılar üçün isə, yeni və eksklüziv məhsulların təqdim olunması daha cazibədar hesab edilə bilər, bu da onların təcrübələrini və məmnuniyyətlərini artırır. - Bazarın dinamikası: Bizneslər üçün bazarda məhsulların tələb və təklif arasında balansın təmin olunmasına kömək edə bilər. Məhdud resurslar və məhsullar, bizneslərə düzgün qiymət siyasəti tətbiq etməyə və bazar tələbinə cavab verməyə imkan verir. İstehlakçılar üçün isə, bazarda məhdud olan məhsulların təklifinin artması, digər istehsalçılara və satıcılara keyfiyyətli və daha çox müxtəlif məhsullar təqdim etməyə təşviq edə bilər. - Emosional məmnuniyyət: İstehlakçılar üçün bir məhsulun və ya xidmətin nadir və əlçatmaz olması, alıcılarda məmnuniyyət və qürur hissi yarada bilər. Onlar nadir və eksklüziv bir şey əldə etdikdə, sosial statuslarını artırmaq hissi duyurlar. Mənfi cəhətləri - İmpulsiv alış-veriş və gözlənilməz təhlükələr: İstehlakçılar üçün insanlar üzərində təzyiq yarada bilər və onları impulsiv alış-veriş etməyə sürükləyə bilər. Bu, ehtiyac duyulmayan məhsulların alınmasına, nəticədə isə maliyyə problemlərinə səbəb ola bilər. Bizneslər üçün isə, həddindən artıq impulsiv alış-verişə təhrik etmək, müştərilərin uzunmüddətli məmnuniyyətini və loyallığını azalda bilər. İnsanlar yalnız məhdud təkliflər və endirimlərlə alış-veriş etdikdə, markaya olan həqiqi bağlılıq azala bilər. - Fürsətləri qaçırma qorxusu (FOMO): İstehlakçılar üçün FOMO fenomeni, istehlakçılarda həddindən artıq tələsməyə və ya sürətlə qərar verməyə səbəb ola bilər. Bu qorxu, insanların daha sonra peşman olmamaq üçün lazım olmayan məhsulları almağa meyilli olmasına yol aça bilər. Bizneslər üçün isə, FOMO yaratmaq məqsədilə verilən məhdud təkliflər, bəzən müştəri məmnuniyyətini zədələyə bilər. İnsanlar "qısa müddətli" təkliflərə uyğun olaraq alış-veriş edəndə, keyfiyyətə diqqət yetirmədən yalnız sürətə fokuslanırlar. - İnflasiya və qiymət artımları: İstehlakçılar üçün məhdud məhsul və ya xidmətlərin qiymətinin süni olaraq artırılması istehlakçıların ziyanına ola bilər. Nadir məhsulların qiymətlərinin şişməsi, bəzi istehlakçılar üçün əlçatmaz hala gətirə bilər. Bizneslər üçün isə, əgər bir məhsul çox az sayda təqdim edilirsə və qiymətləri yüksəlirsə, bu uzunmüddətli müddətdə müştəri bazasının daralmasına səbəb ola bilər. İnsanlar qiymət artımlarından narazı ola bilər və marka və ya məhsul haqqında mənfi rəylər verə bilərlər. - Məhdud təkliflərə yönəlmə və çoxsaylı risklər: Bizneslər üçün məhdud təkliflər və az sayda məhsul təqdim etmək, bəzən müştəri bazasının tək bir məhsul üzərində cəmlənməsinə səbəb ola bilər. Bu isə məhsulun satışını qısa müddətli artırsa da, uzunmüddətli inkişaf və rəqabət üçün riskli ola bilər. İstehlakçılar üçün isə, məhdud təkliflər və ya tələsik alış-veriş, istehlakçıların lazımsız məhsullar almasına və ya yanlış qərarlar verməsinə səbəb ola bilər. Bu, həmçinin alıcıları aldadıla bilər və onları narazı edər. - Sosial və psixoloji təzyiq: İstehlakçılar üçün insanların "bunu almazsam, başqaları alacaq" düşüncəsini yarada bilər və bu sosial təzyiqdən dolayı alış-veriş qərarlarını təsir edə bilər. Bu, insanların yalnız başqalarının nə etdiyini izləməkdən və sosial qəbuldan qorxaraq alış-veriş etmələrinə səbəb ola bilər. Bizneslər üçün isə, Əskiklik yaratmaq məqsədilə istifadə edilən taktikalar, həddindən artıq təzyiq yaratmaq və müştəri münasibətlərini zədələmək riski daşıyır. Müştərilər məhsulun məhdud sayda olmasından dolayı daha çox təzyiq altında hiss edə bilər.
https://www.convertize.com/glossary/scarcity-effect/#:~:text=The%20Scarcity%20Effect%20is%20the,that%20is%20available%20in%20abundance.
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S000169182300183X
https://www.apa.org/monitor/2014/02/scarcity
https://duncanstevens.com/scarcity-effect
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/0167487089900238
https://www.psychologytoday.com/intl/blog/science-of-choice/202002/9-things-to-know-about-the-effects-of-scarcity
https://www.cmbinfo.com/insights/the-scarcity-effect-read-now-before-its-gone/
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9780626/
Tarix : 21 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
