Endel Tulving - Estoniyalı-kanadalı psixoloq və neyroloqdur və yaddaş araşdırmalarının ən təsirli fiqurlarından biri kimi qəbul edilir. O, insan yaddaşının quruluşu və funksiyası sahəsindəki işləri ilə tanınır və xüsusilə episod yaddaşın və onun semantik yaddaşdan fərqləndirilməsinin qabaqcıl tədqiqatları ilə yaddaşın necə işlədiyini, yaddaşın müxtəlif növlərinin necə saxlanıldığını və beynin bu yaddaşları necə əldə etdiyini başa düşməyimizə dərin təsir göstərmişdir. Erkən dövrü və təhsili Tulving Kaunas, Litvada doğulmuşdur və estoniyalı valideynlərə malikdir. O və onun ailəsi, II Dünya Müharibəsinin pozulmalarına görə 1943-cü ildə Kanadaya köçüblər. O, McGill Universitetində psixologiya üzrə təhsil almış və bakalavr dərəcəsini əldə etmişdir, sonra isə Harvard Universitetində magistratura təhsilini davam etdirərək 1957-ci ildə psixologiya üzrə doktorluq dərəcəsini almışdır. Akademik karyera Doktorluq dərəcəsini bitirdikdən sonra, Tulving Toronto, York Universitetində professor və tədqiqatçı olmuş və burada karyerasının böyük hissəsini keçirmişdir. Onun yaddaş araşdırmalarındakı qabaqcıl işi onu dünya miqyasında tanınmış etmişdir. Tulving ən çox episodik yaddaş anlayışının inkişafı ilə tanınır; bu, insanın öz həyatından xüsusi hadisələri və təcrübələri xatırlama qabiliyyətini ifadə edir. O, həmçinin episodik yaddaşla semantik yaddaş arasındakı fərqi müəyyən etmişdir; birincisi şəxsi təcrübə ilə əlaqəli olsa da, ikincisi ümumi bilik və faktlarla bağlıdır. Tulvingin tədqiqatları kognitiv psixologiyaya uzunmüddətli təsir göstərmişdir və o, yaddaş mövzusunda çoxsaylı təsirli kitablar və məqalələr müəllifidir. O, yaddaş elminin aparıcı fiqurlarından biri kimi qəbul edilir. Yaddaş Araşdırmalarına Töhfələri Tulvingin yaddaş sahəsinə verdiyi ən mühüm töhfələr, episodik yaddaş üzərindəki işləri və kodlaşdırma spesifikliyi prinsipinin inkişafıdır. Bu prinsip, yaddaşın əldə edilməsinin yalnız kodlaşdırma zamanı şərtlərin əldə etmə zamanı ilə oxşar olduqda ən effektiv olduğunu irəli sürür. O, həmçinin yaddaşın üç mərhələli modelini təklif etmişdir ki, bu da həssas yaddaş, qısa müddətli yaddaş və uzun müddətli yaddaşdan ibarətdir və episod yaddaşın şəxsi kimliyin formalaşmasında mühüm rol oynadığını vurğulamışdır. Son illəri və irsi Tulving, işinə görə bir çox nüfuzlu mükafatlar və təltiflər almışdır, o cümlədən Kanada Kral Cəmiyyətinin üzvü olmuş və psixologiyaya verdiyi töhfələrə görə Gould mükafatı almışdır. Onun tədqiqatları, insan yaddaşı və kognitiv prosesləri anlamağımızı formalaşdırmağa davam edir. O, psixologiya və neyroloji sahələrində hörmətli bir fiqur olaraq qalır və onun nəzəriyyələri hazırkı beynin və yaddaşın tədqiqatlarına təsir göstərir.
https://www.cdnmedhall.ca/laureates/endeltulving
https://www.science.org/doi/10.1126/science.adn2158
https://www.nytimes.com/2023/09/27/science/endel-tulving-dead.html
https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsbm.2024.0017
https://www.socialsciencespace.com/2023/11/endel-tulving-1927-2023-the-memorist/
https://www.artsci.utoronto.ca/news/memoriam-university-professor-emeritus-endel-tulving-1927-2023
https://en.wikipedia.org/wiki/Endel_Tulving
Tarix : 16 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
