Əl balıqları (Handfish) - Brachionichthyidae fəsiləsinə aid olan dəniz şüaüzgəcli balıqları. Taksonomiya Əl balıqları ilk dəfə 1878-ci ildə amerikalı ixtiolog Theodore Gill tərəfindən Brachionichthyidae fəsiləsi kimi təqdim edilmişdir. Brachionichthyidae fəsiləsi Lophiiformes dəstəsinin Antennarioidei yarımdəstəsinə daxildir və bu yarımdəstənin ən əsas fəsiləsi hesab olunur. Cinslər - Brachionichthys Bleeker, 1854 - Brachiopsilus Last & Gledhill, 2009 - Histionotophorus Eastman, 1904 (Nəsli kəsilmiş) - Pezichthys Last & Gledhill, 2009 - Sympterichthys Gill, 1878 - Thymichthys Last & Gledhill, 2009 Yayılması Əl balıqları hazırda Cənubi və Şərqi Avstraliyanın sahil sularında və Tasmaniya adası ətrafında tapılır. Bu, Avstraliya regionuna endemik olan bir neçə dəniz balığı fəsiləsindən ən növ zənginidir, burada yalnız üç növ tapılmır. Tasmaniya ətrafında 14 əl balığı növü mövcuddur. Əl balıqlarının biologiyası haqqında məlumat azdır və onların kiçik populyasiya ölçüləri və məhdud yayılması onları narahatlığa qarşı həssas edir. Bəzi növlər kritik təhlükə altında hesab olunur. Anatomiya Əl balıqları 15 sm (5,9 düym) uzunluğa qədər böyüyür və dəriləri dişcikli (dişə bənzər pulcuqlar) ilə örtülüdür, bu səbəbdən onlara "siğilli anglerlər" də deyilir. Onlar yavaş hərəkət edən balıqlardır və üzmək əvəzinə dəniz dibində "gəzməyi" üstün tuturlar. Bu məqsədlə onlar dəyişdirilmiş sinə üzgəclərindən istifadə edirlər ki, bu da əllərə bənzəyir. Elmi adları da latınca "bracchium" (qol) və yunanca "ichthys" (balıq) sözlərindən götürülmüşdür. Digər anglerlər kimi, onların da ağızlarının üstündə dəyişdirilmiş bir bel üzgəci şüası (illicium) var, lakin bu qısa olur və balıq ovu kimi istifadə edilmir. İkinci bel şüası üçüncü ilə dəri qatı ilə birləşərək bir zirvə əmələ gətirir. Fosil qeydləri Tarixöncəsi növ olan Histionotophorus bassani, Monte Bolcanın Lutetian dövründən qalmışdır və bəzən Brachionichthys cinsinə daxil edilir. Antennarioidlərin ümumi olaraq aşağı müxtəlifliyi, məhdud coğrafi yayılması və zəif fosil qeydləri nəzərə alınaraq, Brachionichthyidae fəsiləsinin fosil nümayəndələrinin mövcudluğu qeyri-adi hesab olunur. Qorunma statusu 1996-cı ildə ləkəli əl balığı (Brachionichthys hirsutus) IUCN Qırmızı Siyahısında kritik təhlükə altında olan ilk dəniz balığı kimi siyahıya alındı. Onun yeganə yaşayış yeri Derwent çayı estuariyası və ətrafıdır və şimal sakit okean dəniz ulduzunun (Asterias amurensis) Cənubi Avstraliya sularına yayılması ilə təhlükə altındadır. Bu dəniz ulduzu balıq yumurtaları ilə qidalanır və balıqların kürü tökmək üçün istifadə etdiyi dəniz skamyalarını (ascidian) da məhv edir. Hazırkı status 2021-ci ilin dekabrına olan məlumata görə, üç əl balığı növü 1999-cu il Mühit Mühafizəsi və Biomüxtəliflik Qorunması Aktı (EPBC Act) və IUCN tərəfindən təhlükə altında hesab olunur: - Brachionichthys hirsutus (Ləkəli əl balığı) – EPBC Act və IUCN-yə görə kritik təhlükə altında - Thymichthys politus (Qırmızı əl balığı) – EPBC Act və IUCN-yə görə kritik təhlükə altında - Brachiopsilus ziebelli (Ziebell əl balığı) – EPBC Act-yə görə Zəif, IUCN-yə görə kritik təhlükə altında. Bu üç növ Tasmaniyanın 1995-ci il Təhlükə Altında Olan Növlərin Qorunması Aktı və 1995-ci il Dəniz Bioresurslarının İdarə Edilməsi Aktı ilə qorunur, bu akt onların icazəsiz toplanmasını qadağan edir.
https://handfish.org.au/species-overview/
https://australian.museum/learn/animals/fishes/spotted-handfish-brachionichthys-hirsutus-lacepede-1804/
https://greatsouthernreef.com/red-handfish
https://crittersresearch.com/2021/03/01/the-plight-of-tasmanias-handfish/
https://www.livescience.com/animals/red-handfish-probably-in-the-rarest-handful-of-fish-in-the-world
https://www.scienceandthesea.org/program/handfish
https://earth.org/handfish-the-first-modern-day-marine-fish-has-officially-gone-extinct/
https://fishesofaustralia.net.au/home/species/2842
https://www.derwentestuary.org.au/species/spotted-handfish/
https://www.csiro.au/en/research/animals/marine-life/Spotted-Handfish
https://animalia.bio/index.php/spotted-handfish#google_vignette
https://handfish.org.au/meet-the-fish/
https://greatsouthernreef.com/spotted-handfish
https://www.fishbase.se/summary/Brachionichthys-hirsutus
https://www.threatenedspecieslink.tas.gov.au/Pages/Spotted-Handfish.aspx
http://www.environment.gov.au/cgi-bin/sprat/public/publicspecies.pl?taxon_id=83756
https://mouseandminnow.substack.com/p/spotted-handfish
https://www.dcceew.gov.au/environment/biodiversity/threatened/action-plan/priority-fish/red-handfish
https://fishing.tas.gov.au/species/handfish-spotted
https://www.ogsociety.org/journal/featured-articles/354-saving-the-last-handfish.html
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0006320720308892
http://www.realmonstrosities.com/2017/01/handfish.html
https://www.fame.org.au/projects/saving-the-red-handfish
https://www.australiangeographic.com.au/topics/wildlife/2024/03/saving-tassies-rare-walking-fish/
https://www.discoverwildlife.com/animal-facts/fish/red-handfish-rescued-in-tasmania
https://www.speciesconservation.org/case-studies-projects/red-handfish/21873
https://news.mongabay.com/2015/12/giving-the-handfish-a-hand/
Tarix : 3 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
