Edward Witten: String nəzəriyyəsinin əsasını qoyan alim. Həyatı və təhsili Edward Witten 1951-ci ildə Baltimore, Maryland, ABŞ şəhərində anadan olmuşdur. O, Princeton Universitetində fizika üzrə bakalavr təhsili almış və Oxford Universitetində riyaziyyat üzrə doktorluq dərəcəsi əldə etmişdir. Witten, uzun illər boyunca Princeton, Harvard, Institute for Advanced Study kimi nüfuzlu universitetlərdə dərs demiş və tədqiqat aparmışdır. O, string nəzəriyyəsi, super simmetriya, kəmiyyətli nəzəriyyə və mədəniyyətlərarası fizika kimi sahələrdəki elmi nailiyyətləri ilə tanınır. Elmi nailiyyətləri String nəzəriyyəsinin inkişafı Edward Witten, string nəzəriyyəsi sahəsindəki ən əhəmiyyətli fiqurlardan biridir. String nəzəriyyəsi, bütün maddi hissəcikləri bir növ “vibrasiya edən string” kimi təsvir edən bir nəzəriyyədir. Witten, bu nəzəriyyənin riyazi əsaslarını və super simmetriya kimi ideyaları inkişaf etdirərək, həm məkan, həm də zaman ölçüləri ilə əlaqəli olan yeni anlayışları irəli sürmüşdür. Onun işləri, string nəzəriyyəsinin daha mürəkkəb aspektlərini başa düşməyə və onları daha geniş fizika modellərinə tətbiq etməyə imkan yaratmışdır. M-theory və 11 ölçülü məkan Witten, M-theorynin inkişafına da böyük töhfə vermişdir. M-theory, string nəzəriyyəsinin bütün beş variantının birləşməsi olaraq təklif edilmişdir və 11 ölçülü məkana əsaslanır. Bu nəzəriyyə, hətta kütləli hissəciklərin belə birləşə biləcəyini iddia edir, və kainatın təbiətini daha dərindən anlamağa imkan verir. Witten, M-theory-nin riyazi strukturunu müəyyən edərək, string nəzəriyyəsinin daha geniş tədqiqatlarını və tətbiqlərini mümkün etmişdir. Qara dəliklər və holografik prinsip Witten, həmçinin qara dəliklər və holografik prinsip kimi anlayışlarla bağlı mühüm işlər aparmışdır. O, holografik prinsipin bir modelini təklif edərək, kəsmə miqyasında fizika qanunlarını izah etmək üçün yeni yollar yaratmışdır. Holografik prinsip, qara dəliklərin entropiyasını və onların mikroskopik strukturunu başa düşməyə imkan verən bir yanaşmadır. Bu yanaşma, kainatın çox ölçülü təhlilini daha da inkişaf etdirərək, fizikanın daha dərindən anlanmasına kömək etmişdir. Fizikada riyazi yanaşmalar Witten, riyiat və fizikanın kəsişməsində də çoxsaylı yeniliklər etmişdir. Onun topoloji sahə nəzəriyyəsi və rəyli qatı nəzəriyyəsi kimi riyazi sahələrdəki işi, həm fizika həm də riyaziyyat sahələrindəki əlaqələri gücləndirmişdir. O, nəzəriyyə və eksperimental fizika arasında köprü quraraq, bu iki sahəni daha çox inteqrasiya etməyə imkan yaratmışdır. Elmi irsi və təsiri Edward Witten, string nəzəriyyəsi və M-theory sahəsindəki əhəmiyyətli işləri ilə fizikanın gələcəyini formalaşdıran alimlərdən biridir. Onun işləri, super simmetriya, holografik prinsip və kəsmə miqyasda fizika kimi sahələrdəki anlayışların inkişafını təmin etmişdir. Witten’ın nəzəriyyələri, yalnız kainatın təbiətini anlamağa deyil, həmçinin fizikada yeni texnologiyaların və modelin tətbiqlərinin inkişafına da təkan vermişdir. Təsdiq edilmiş mükafatlar və tanınma Witten, Nobel Mükafatı ilə mükafatlandırılmamışdır, lakin onun işləri, string nəzəriyyəsi və super simmetriya sahələrindəki irəliləyişləri ilə çoxsaylı təltiflərə səbəb olmuşdur. O, bir neçə prestijli mükafatın və elmi cəmiyyətlərin çoxlu fəxri vəsaitlərinin sahibidir, bunlara Nobelə yaxın olan müxtəlif mükafatlar da daxildir. O, həmçinin Matematika və Fizika üzrə Fields Mükafatı və Albert Einstein Mükafatı kimi yüksək prestijli mükafatlarla tanınmışdır. Edward Witten, string nəzəriyyəsi, M-theory və super simmetriya sahələrindəki əhəmiyyətli işləri ilə müasir fizikanın ən parlaq alimlərindən biridir. Onun nəzəriyyələri, kainatın başlanğıcı, qara dəliklər, mikroskopik qanunlar və holografik prinsip kimi məsələlərə dair yeni anlayışlar gətirmişdir. Witten’ın elmi irsi, fizika, riyaziyyat və kosmologiya sahələrində uzun müddət təsirli olacaq və gələcək nəsillərə böyük ilham mənbəyi olacaqdır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Edward_Witten
https://www.ias.edu/scholars/witten
https://www.britannica.com/biography/Edward-Witten
https://www.pbs.org/wgbh/nova/elegant/view-witten.html
https://www.joachim-herz-stiftung.de/en/about-us/prices/hamburg-prize-for-theoretical-physics/edward-witten
https://inspirehep.net/authors/983328
https://www.kyotoprize.org/en/laureates/edward_witten/
Tarix : 26 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
