Edvard Osborn Uilson — Amerikalı bioloq, ekolog və yazıçı, müasir biologiyanın ən nüfuzlu şəxsiyyətlərindən biri. O, "sosobiologiya" elminin banisi, biomüxtəliflik anlayışının populyarlaşdırıcısı və qarışqalar üzrə dünya səviyyəli mütəxəssis kimi tanınır. Uilson həmçinin iki dəfə Pulitzer mükafatı laureatı olmuşdur. Həyatı Edvard Uilson 1929-cu il iyun ayının 10-da Alabamada anadan olmuşdur. Uşaqlıqda təbiətə böyük maraq göstərən Uilson, gözlərindən birinin zədələnməsi səbəbindən quşlar əvəzinə kiçik canlılara – xüsusilə həşəratlara – diqqət yetirmişdir. O, Alabama Universitetində biologiya üzrə bakalavr dərəcəsi almış və 1955-ci ildə Harvard Universitetində doktorluq dərəcəsi qazanmışdır. Uilson 1956-cı ildə Meri Ellen adlı həyat yoldaşı ilə evlənmiş və bu evlilikdən bir qızı olmuşdur. O, həyatının çox hissəsini tədqiqatlara və tədrisə həsr etmişdir. Karyerası Uilson karyerasına Harvard Universitetində başlamış və burada 40 ildən çox müddət ərzində professor kimi fəaliyyət göstərmişdir. Onun əsas tədqiqat sahəsi qarışqalar olmuşdur; o, bu həşəratların davranışlarını, sosial quruluşlarını və ekoloji rollarını öyrənmişdir. 1967-ci ildə Bert Hölldobler ilə birgə yazdığı "Qarışqalar" (The Ants) kitabı bu sahədə klassik əsərə çevrilmiş və 1991-ci ildə Pulitzer mükafatına layiq görülmüşdür. Uilson 1975-ci ildə nəşr olunan "Sosobiologiya: Yeni sintez" (Sociobiology: The New Synthesis) kitabı ilə biologiyada inqilab etmişdir. Bu əsərdə o, heyvanların və insanların sosial davranışlarının bioloji əsaslarını araşdırmış və genetik faktorların davranışa təsirini vurğulamışdır. Kitab həm böyük marağa, həm də mübahisələrə səbəb olmuşdur. O, həmçinin biomüxtəlifliyin qorunması üçün fəal mübarizə aparmışdır. 1984-cü ildə "Biomüxtəliflik" (Biodiversity) termininin populyarlaşmasına töhfə vermiş və bu mövzuda çoxsaylı kitablar yazmışdır. 1978-ci ildə nəşr olunan "İnsan təbiəti haqqında" (On Human Nature) kitabı da Pulitzer mükafatına layiq görülmüşdür. Elmi töhfələri Uilsonun ən böyük elmi nailiyyətlərindən biri sosobiologiya elminin yaradılmasıdır. O, sosial davranışların – məsələn, altruizm, aqressiya və əməkdaşlıq – təkamül yolu ilə necə formalaşdığını izah etmişdir. Qarışqalar üzərində apardığı tədqiqatlar isə feromonların kimyəvi rabitədəki rolunu aşkar etmiş və entomologiyada yeni bir dövr açmışdır. Uilson həmçinin "ada biogeografiyası" nəzəriyyəsinin inkişafına töhfə vermişdir. 1967-ci ildə Robert MakArturla birgə yazdığı "Ada biogeografiyası nəzəriyyəsi" (The Theory of Island Biogeography) kitabı, növlərin yayılmasını və ekosistemlərin dinamikasını anlamaq üçün əsas modelə çevrilmişdir.
https://eowilsonfoundation.org/about-us/e-o-wilson/
https://www.britannica.com/biography/Edward-O-Wilson
https://achievement.org/achiever/edward-o-wilson-ph-d/
https://www.nytimes.com/2021/12/27/science/eo-wilson-dead.html
https://www.pctonline.com/article/10-fascinating-eo-wilson-facts/
https://www.britannica.com/summary/Edward-O-Wilson
https://en.wikipedia.org/wiki/E._O._Wilson
Tarix : 15 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
