Dunbar döyüşü (1650) - İngiltərə Xalq Ordusu (Roundheadlər) və Şotlandiya Krallığı tərəfdarları olan Covenanter ordusu arasında baş vermiş mühüm bir döyüş. Bu döyüş, xüsusilə İngiltərənin Cromwell rəhbərliyindəki Xalq Ordusunun, Şotlandiya Krallığına qarşı başlatdığı hərbi hərəkətlərin bir hissəsi idi. Döyüş, 3 Sentyabr 1650-ci ildə, Şotlandiyanın Dunbar şəhəri yaxınlığında meydana gəldi. Tarixi kontekst 1649-cu ildə İngiltərədəki Kral Çarlz I'nin edamı ilə İngiltərə Xalq Respublikası quruldu. Cromwell'in rəhbərlik etdiyi Xalq Ordusu, bu yeni respublikanı müdafiə etmək və İngiltərədəki monarxistləri (Kralçıları) tamamilə məğlub etmək məqsədi ilə fəaliyyətə başladı. Eyni zamanda, Şotlandiya, Charles I'nin oğlunu (Charles II) yeni monarx kimi tanımışdı. Bu, İngiltərə ilə Şotlandiya arasında siyasi gərginliyə səbəb oldu. Şotlandiya ordusu, İngiltərədəki Kralçıları dəstəkləyərək, İngiltərənin yeni respublikasına qarşı hərbi mübarizəyə qoşuldu. Döyüşün hazırlığı 1650-ci ilin əvvəlində, Cromwell Şotlandiyaya qarşı müharibəyə başlamağa qərar verdi. İngiltərə Xalq Ordusu, 1650-ci ilin iyul ayında Şotlandiyaya keçərək, ölkənin cənubunda yerləşən Edinburgh yaxınlığında möhkəmləndi. Şotlandiya ordusu, əksinə, o dövrün ən böyük qoşunlarından birini toplamışdı və 22,000 nəfərdən ibarət idi. Lakin İngiltərənin Xalq Ordusu, yalnız 12,000 əsgərdən ibarət olsa da, daha yaxşı təchiz edilmiş və nizamlı idi. Cromwell, Şotlandiya ordusunu Dunbar yaxınlarında tamamilə məğlub etməyi planlaşdırmışdı. Onun strateji məqsədi, düşməni cəbhəyə sıxışdırmaq və qələbə qazanmaq idi. Şotlandiya ordusunun komandiri David Leslie, daha çox sayda əsgərə malik olsa da, yaxşı təchizat və döyüş təcrübəsi baxımından geri qalırdı. Döyüşün gedişi Dunbar Döyüşü, Cromwell'in strateji bacarığını nümayiş etdirdi. Onun ordusu, Şotlandiya ordusunun yerləşdiyi yüksək və təpəli ərazilərdə müdafiə mövqeləri qurmuşdu. Cromwell, düşməni təhrik edərək onu hücuma keçməyə məcbur etdi. Nəticədə, Şotlandiya ordusu Cromwell'in ordusunun döyüşə girməsini gözləyərək, mövqelərindən çıxmağa başladı. Bu, Şotlandiya ordusunun zəifliyini ortaya qoydu. Cromwell'in ordusu, düşmənə qarşı yaxşı təşkil edilmiş hücumlar həyata keçirərək, Şotlandiya ordusunu tamamilə sıxışdırdı. Döyüşdəki zəfər, Cromwell'in ordusunun nizamlı və təşkilatlanmış hərbi taktikasının məhsulu idi. Şotlandiya ordusu məğlub oldu, çox sayda əsgər öldü və ya əsir götürüldü. Döyüşün sonunda, yalnız 3,000 nəfər Şotlandiya ordusundan sağ qalmağı bacardı. Nəticələr Dunbar Döyüşü, Cromwell'in İngiltərə Xalq Ordusunun böyük bir zəfəri oldu. Bu döyüş nəticəsində Cromwell, Şotlandiyada öz hakimiyyətini daha da gücləndirdi. Şotlandiya ordusunun məğlubiyyəti, Cromwell'in İngiltərəni monarxistlərdən tamamilə təmizləmək məqsədinə yaxınlaşdırdı. Dunbar Döyüşü, həm də Şotlandiyanın İngiltərə ilə birləşməsinin önünü açan əhəmiyyətli bir hadisə oldu. Cromwell, döyüşün qələbəsindən sonra, Şotlandiya ordusunun qalıqlarını təqib etdi və ölkəni təslim etməyə məcbur etdi. O, bir neçə həftə sonra Edinburqu ələ keçirərək, Şotlandiyanı İngiltərənin siyasi və hərbi nəzarətinə aldı. Şotlandiya, 1651-ci ilin sonlarına doğru tamamilə İngiltərənin bir hissəsinə çevrildi. Dunbar Döyüşü, həm də Cromwell'in ordusunun bacarıqlarını dünyaya tanıtdı. Bu döyüşün nəticələri, İngiltərənin və Şotlandiyanın siyasi gələcəyini dəyişdirdi və Cromwell'in rəhbərliyinin daha da möhkəmlənməsinə yol açdı. Döyüşün təsiri Şotlandiyanın nəzarətə alınması: Dunbar Döyüşü, Cromwell'in Şotlandiya üzərindəki tam nəzarətini təmin etdi. Şotlandiya Krallığı və Covenanterlər, İngiltərəyə qarşı mübarizəni davam etdirə bilmədilər. Xalq ordusunun nüfuzu: Cromwell'in ordusunun qələbəsi, ona böyük bir nüfuz qazandırdı. Onun döyüş taktikaları və ordunun yaxşı təşkilatlanması, İngiltərə iç müharibələrində mühüm bir rol oynadı. Şotlandiya və İngiltərə arasındakı münasibətlər: Şotlandiya, İngiltərənin siyasi və hərbi nəzarətinə girərək, Cromwell'in İngiltərəsinin bir hissəsinə çevrildi. Bu, Şotlandiyanın müstəqil bir dövlət olaraq varlığını sona yetirdi və iki ölkənin birləşməsinin təməlini qoydu.
https://www.britannica.com/event/Battle-of-Dunbar
https://www.historic-uk.com/HistoryUK/HistoryofScotland/The-Battle-of-Dunbar/
https://spows.org/battle-of-dunbar/about-the-battle-of-dunbar/
https://www.britishbattles.com/english-civil-war/battle-of-dunbar/
https://www.worldhistory.org/article/1936/battle-of-dunbar-in-1650/
https://britishcivilwars.ncl.ac.uk/weapons-warfare/battles-sieges/the-battle-of-dunbar/
Tarix : 8 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
