Biologiyada orqanizmlər adətən beş əsas krallıq üzrə təsnif edilir: 1. Bakteriyalar (Monera) – Prokaryot orqanizmlər 2. Protistlər (Protista) – Birhüceyrəli və sadə çoxhüceyrəli orqanizmlər 3. Göbələklər (Fungi) – Xlorofilsiz, heterotrof orqanizmlər 4. Bitkilər (Plantae) – Fotosintez edən avtotrof orqanizmlər 5. Heyvanlar (Animalia) – Hərəkət edə bilən heterotrof orqanizmlər Lakin elm adamları ənənəvi bioloji təsnifatın bəzi orqanizmləri tam dəqiq izah edə bilmədiyini fərq ediblər. Nə bitki, nə heyvan, nə də göbələk hesab edilən bəzi canlılar var. Belə orqanizmlərə aid olan qruplar 1. Mixozomisetlər (Slime Mold - Şlak Göbələkləri) Birhüceyrəli kimi başlayır, lakin bir araya gələrək böyük çoxhüceyrəli quruluşlar əmələ gətirir. Nə heyvan, nə bitki, nə də göbələkdir, çünki həyat dövrünün müxtəlif mərhələlərində fərqli xüsusiyyətlər göstərirlər. Xüsusiyyəti: Hərəkət edə bilirlər, labirintlərdə yol tapa bilirlər, hətta öyrənə bilirlər! Nümunə: Physarum polycephalum 2. Choanoflagellates – Heyvanlarla Qohum Olan, Amma Heyvan Sayılmayan Canlılar Heyvanların ən yaxın təkhüceyrəli qohumları hesab edilirlər. Onlar təkhüceyrəli protistlərdir, amma çoxhüceyrəli heyvanların yaranmasında əsas rol oynadığı düşünülür. Xüsusiyyəti: Bakteriyalarla qidalanır, koloniyalar şəklində yaşaya bilər. 3. Labirintulomisetlər – "Dəniz Sürünənləri" Dənizdə yaşayan mikroskopik orqanizmlərdir. Göbələklərə bənzər şəkildə üzvi maddələri parçalayarlar, amma eyni zamanda hərəkət edə bilirlər. Xüsusiyyəti: Dəniz ekosistemlərində üzvi maddələrin dövranında vacib rol oynayır. 4. Radiolariya və Foraminiferlər – "Mineral Skeletlərə Sahib Mikroorqanizmlər" Bunlar okeanlarda yaşayan protistlərdir, mikroskopik skeletləri var. Skeletləri milyon illər boyunca okean dibində yığılaraq çöküntü süxurlarını əmələ gətirir. Xüsusiyyəti: Simmetrik və mürəkkəb silisium və ya kalsium karbonatdan ibarət skeletləri var. 5. Haptophytes – Okeanı Təmizləyən Gizli Orqanizmlər Fotosintez edə bilən birhüceyrəli dəniz yosunlarıdır. Okeanlarda karbon qazını udaraq qlobal istiləşməni azaldan təsir göstərirlər. Xüsusiyyəti: Həm fotosintez edə bilir, həm də digər orqanizmləri udaraq qidalana bilir. Dördüncü krallığın fəlsəfi və bioloji əhəmiyyəti Bu orqanizmlər canlıların təsnifatında ənənəvi "bitki vs. heyvan" yanaşmasının yetərsiz olduğunu göstərir. Müasir genetika və biokimya araşdırmaları göstərir ki, həyat formaları daha kompleks və müxtəlifdir, nəinki klassik təsnifatlardakı kimi beş əsas krallıqla məhdudlaşır. Bəzi elm adamları bu orqanizmlərin “Dördüncü Bioloji Krallıq” olaraq ayrıca bir kateqoriyaya aid edilməsinin vacib olduğunu iddia edirlər.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9809012/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16248873/
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1469-185X.1998.tb00030.x
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/j.1550-7408.2005.00053.x
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1111/j.1550-7408.2005.00053.x
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12805537/
https://www.science.org/doi/10.1126/science.1085544
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10527921/
https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/303287
https://www.researchgate.net/publication/12772530_The_Diversity_of_Eukaryotes_Am_Nat_154_96-124
https://www.researchgate.net/publication/291389692_Marine_Protists_Diversity_and_Dynamics
https://www.obs-vlfr.fr/~dolan/html/PFD/2016/Dolan2016BookRevMarProt.pdf
https://tohoku.elsevierpure.com/en/publications/marine-protists-diversity-and-dynamics
https://www.cell.com/trends/ecology-evolution/fulltext/S0169-5347(19)30257-5
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31606140/
https://www.researchgate.net/publication/336404898_The_New_Tree_of_Eukaryotes
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14657103/
https://www.microbiologyresearch.org/content/journal/ijsem/10.1099/ijs.0.02578-0
https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.0807880106
https://ficoherb.fciencias.unam.mx/Recursos/Bibl/Handbookoftheprotists.pdf
https://www.schweizerbart.de/publications/detail/isbn/9783510652082/Hausmann_Hulsmann_Radek_Protistology
https://cejph.szu.cz/pdfs/cjp/2004/03/03.pdf
https://www.zin.ru/journals/protistology/num6_3/hausmann.pdf
Tarix : 30 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
