Diyarbakır həbsxanası - Türkiyənin ən məşhur və tənqid edilən həbsxanalarından biri. 1980-ci illərdə baş verən siyasi zorakılıqlar və Türkiyədəki siyasi müxalifət hərəkatları ilə əlaqədar olaraq, bu həbsxana çoxsaylı məhkumların saxlanıldığı, işgəncələrə məruz qaldığı və insan haqları pozuntularının baş verdiyi bir yer kimi tanınır. Diyarbakır həbsxanası, xüsusilə 1980-ci illərdəki türkiyəli müxalifətçilərə qarşı tətbiq olunan şiddət və işgəncələr ilə məşhurdur. Tarixi və yerləşməsi Diyarbakır həbsxanası, Türkiyənin cənub-şərqindəki Diyarbakır şəhərində yerləşir və 1980-ci ildə Türkiyədəki hərbi çevrilişdən sonra siyasi məhbusların saxlanması üçün istifadə edilməyə başlanmışdır. Həbsxana, bölgənin ən böyük maksimum təhlükəsizlikli həbsxanası olmaqla yanaşı, həm də hüquq pozuntuları və insan haqları məsələləri ilə məşhurdur. Diyarbakır həbsxanası, kürdlərin və digər etnik azlıqların yaşadığı bölgələrdə yerləşdiyi üçün burada saxlanılan məhkumlar əsasən siyasi müxaliflər, işgəncələrə məruz qalan fəallar və terrorizm ittihamları ilə mühakimə edilən şəxslərdir. Həbsxana, həmçinin Siyasi məhbusların ən çox təcrid olunduğu yerlərdən biridir. 1980-ci İl hərbi çevrilişi və Diyarbakır həbsxanasının rolu 1980-ci ildə baş verən Türkiyə hərbi çevrilişi, Diyarbakır Həbsxanasının tarixində fəsadlı bir dövr başlamasına səbəb oldu. Çevrilişdən sonra həbsxana, siyasi müxaliflər və PKK (Kürdistan İşçi Partiyası) ilə əlaqəli olan şəxslər üçün xüsusi olaraq nəzərdə tutulmuş bir yerə çevrildi. Diyarbakır Prison-da, başta kürdlər və siyasi fəallar olmaqla, çoxsaylı müxalif şəxslər tutuldu. İşgəncələr və zorakılıq: Həbsxanadakı məhkumlar, xüsusilə 1980-ci illərdəki hərbi rejim zamanı, ağır işgəncələrə məruz qaldılar. Fiziki işgəncələr, psixoloji təzyiqlər və zorakılıqlar müntəzəm olaraq baş verirdi. Siyasi məhbuslar, bəzən fiziki zorakılıqla yanaşı, gündəlik həyatda daha da sərtləşən təcrid şəraiti ilə qarşılaşırdılar. Təcrid və cəza: Diyarbakır Həbsxanası, məhkumları çox vaxt təkcə sosial təcrid altında saxlayırdı. Bu təcrid rejimi, məhkumların psixoloji vəziyyətlərini daha da pisləşdirirdi. Həbsxana, xüsusilə 1980-ci illərdə, siyasi fəalları və kürd millətçi düşüncəsi olanları müxtəlif metodlarla izolyasiya edirdi. Şərait və təhlükəsizlik Diyarbakır həbsxanası, müasir dövrdə də çoxsaylı tənqidlərə məruz qalır. Həbsxana şəraiti, xüsusən yüksək təhlükəsizlik tələbləri ilə tanınır və burada saxlanılan məhkumlar çox vaxt bərbad şəraitdə yaşamaq məcburiyyətində qalırlar. Təhlükəsizlik rejimi: Diyarbakır Həbsxanası, ən yüksək təhlükəsizlik tədbirləri ilə qorunur. Həbsxana, müntəzəm olaraq silahlı mühafizəçilərlə təchiz olunur və silahlanmış nəzarətçilər məhkumların hərəkətlərini izləyir. Kameralar, gün ərzindəki hərəkətləri izləyir və məhkumların şikayətlərinə qarşı diqqət yetirilmir. Bütün hərəkətlər daimi nəzarət altındadır. Sanitariya şəraiti: Həbsxanadakı sanitariya şəraiti isə çox zaman tənqidlərə səbəb olur. Təmizləmə və hijyen məsələlərində çətinliklər yaşanır və bu da məhkumların sağlığına mənfi təsir göstərir. Fiziki zorakılıqlar: Məhkumlar arasında bəzən fiziki zorakılıqlar və şiddət hallarına rast gəlmək mümkündür. Bu, xüsusilə PKK ilə əlaqəli olan məhkumlar arasında baş verən qarşıdurmalarda daha çox yaşanır. Məşhur məhkumlar Diyarbakır həbsxanası, çoxsaylı məşhur şəxsləri və siyasi müxalifləri qəbul etmişdir. Bu şəxslərdən bəziləri, PKK-nın əsas rəhbərləri və Türkiyə hökumətinə qarşı mübarizə aparan fəallar olmuşdur. Burada saxlanılan məhkumlar arasında ən çox tanınan şəxslərdən biri Selahattin Demirtaş-dır. Demirtaş, Halkların Demokratik Partiyası (HDP)-nin liderlərindən biri olaraq, siyasi fəaliyyəti ilə diqqət çəkmişdir. İnsan haqları və tənqidlər Diyarbakır həbsxanası, xüsusən 1980-ci illərdəki və sonrakı dövrlərdəki siyasi müxalifətçilərə tətbiq olunan işgəncələr və insan haqları pozuntuları ilə məşhurdur. Beynəlxalq insan haqları təşkilatları, Diyarbakır Həbsxanasının vəziyyətini və oradakı hüquq pozuntularını ciddi şəkildə tənqid etmişdir. İşgəncə və zorakılıq: İşgəncələr, xüsusilə 1980-ci illərdə yüksək səviyyədə idi. Fiziki və psixoloji işgəncələr, məhkumların xarici əlaqələrini məhdudlaşdırmaq məqsədilə həyata keçirilirdi. Həmçinin, sanitariya və sağlamlıq məsələləri çox zaman çox zəif olmuşdur. Cəza və təcrid: Təcrid şəraiti da çox sərt olmuş və məhkumlar arasında münaqişələr daha da gərginləşmişdir. Məhkumlar, bir-biriləri ilə əlaqə saxlamaz və ağır iş şəraiti altında işləmək məcburiyyətində qalırdılar. Diyarbakır həbsxanası, Türkiyənin ən sərt həbsxanalarından biri olaraq qalır. Burada saxlanılan məhkumlar, insan haqları pozuntularından, işgəncələrdən və təcriddən əziyyət çəkmişlər. Həbsxana, həmçinin siyasi müxalifətçilərin ən çox təcrid olunduğu və müxalifətçi fəaliyyətlərin sıxışdırıldığı bir yer kimi tarixə düşmüşdür. Diyarbakır həbsxanasının vəziyyəti, beynəlxalq hüquq və insan haqları təşkilatları tərəfindən hələ də gündəmdədir. Şərtlərin yaxşılaşdırılması və məhkumların hüquqlarının qorunması məqsədilə atılacaq addımlar Türkiyənin demokratik inkişafı üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

İstinadlar

https://tr.wikipedia.org/wiki/Diyarbak%C4%B1r_Cezaevi

https://www.amnesty.org/es/wp-content/uploads/2021/06/eur440231985en.pdf

https://www.jstor.org/stable/44246138

https://www.theguardian.com/world/2021/jul/18/tell-those-stories-kurds-call-for-torture-prison-to-be-turned-into-place-of-healing

https://en.wikipedia.org/wiki/Diyarbak%C4%B1r_Prison

https://www.memorializeturkey.com/en/memorial/diyarbakir-military-prison-project

https://www.globaldetentionproject.org/countries/europe/turkey/detention-centres/2679/diyarbakir-prison

Tarix : 11 fevral 2025