Dinoponera qarışqası - Ponerinae yarımfəsiləsinə aid olan və yalnız Cənubi Amerikada yayılmış qarışqa cinsi. Bu qarışqalar ümumiyyətlə "tocandira" və ya "nəhəng Amazon qarışqaları" kimi tanınır. Bu qarışqalar Paraponera clavata (güllə qarışqası) qədər məşhur olmasa da, Dinoponera dişilərinin ümumi bədən uzunluğu 3–4 sm (1.2–1.6 inç) arasında dəyişir ki, bu da onları dünyanın ən böyük qarışqaları sırasına daxil edir. Adlar Dinoponera (tocandira qarışqaları) bir çox Tukano dillərində "piata" kimi tanınır. Növlər - Dinoponera gigantea Perty, 1833 - Dinoponera grandis Guérin-Méneville, 1838 - Dinoponera hispida Lenhart, Dash & Mackay, 2013 - Dinoponera longipes Emery, 1901 - Dinoponera lucida Emery, 1901 - Dinoponera mutica Emery, 1901 - Dinoponera nicinha Dias & Lattke, 2021 - Dinoponera quadriceps Kempf, 1971 Yayılması Dinoponera cinsi yalnız Cənubi Amerikada yayılmışdır. Peru, Ekvador və Kolumbiyada And dağlarının şərq yamacındakı dağ meşələrindən Braziliya, Qayana, Boliviya, Paraqvay və Argentinanın savanna və düzənlik meşələrinə qədər tapılmışdır. Dinoponera australis növü Boliviya, Braziliya, Paraqvay və Argentinada yayılmışdır və Dinoponera cinsinin ən geniş yayılma sahəsinə malikdir. Ölçü Dinoponera dünyanın ən böyük qarışqa növlərindən birini özündə birləşdirir. Dinoponera gigantea dişilərinin uzunluğu 3–4 sm (1.2–1.6 inç) arasında dəyişir. Ölçü, Dinoponera-nı digər cinslərdən fərqləndirən ən aşkar xüsusiyyətdir. İşçi kastası bu ölçüyə yaxın olan digər qarışqalar Paraponera clavata (güllə qarışqası) və daha böyük Pachycondyla növləridir (məsələn, P. crassinoda, P. impressa və P. villosa). Paraponera clavata özünün zindan şəkilli petiolu, yüksək relyefli bədəni və dərin antennal skrobləri ilə asanlıqla tanınır. Pachycondyla, Dinoponera-nın qohum cinsi hesab olunur. Dinoponera, ölçüsündən əlavə, Pachycondyla-dan iki yan çıxıntılı klipeal dişlər və piqidium və hipopigidium üzərindəki tikan sıraları ilə fərqlənir. Çoxalma Dinoponera, təxminən 10 ponerin cinsindən biridir ki, bəzi növlərində tipik morfoloji cəhətdən ixtisaslaşmış kraliça kastası itirilib və əvəzinə qamergat adlanan çoxalma qabiliyyətinə malik işçi fərdlər mövcuddur. Koloniyalarda dominantlıq uğrunda mübarizə şiddətlidir və gənc işçilər adətən koloniyanın ölçüsündən asılı olaraq bir ilə beş işçidən ibarət xətti iyerarxiyaya qoşulur. Qamergat və ya alfa dişi ən yüksək rütbəyə malikdir. Alfa dişi gecələr yuva girişində yuva xaricindən olan erkəklərlə cütləşir. Cütləşmədən sonra dişi erkəyin qarın hissəsini dişləyərək özünü azad edir və müvəqqəti sperm tıxacı kimi çıxış edən cinsi kapsulu çıxarır. Cütləşmədən sonra dişi digər erkəklərə qarşı qeyri-qəbuledicidir və monandrik qalır. Qamergat, antennal boks, dişləmə, "bloklama", həmçinin qarın sürtmə və bükülmə kimi rituallaşdırılmış davranışlarla dominantlığını qoruyur.
https://www.antwiki.org/wiki/Dinoponera
https://www.inaturalist.org/taxa/423644-Dinoponera
https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/978-3-030-28102-1_50
https://www.antwiki.org/wiki/Dinoponera_gigantea
https://www.sciencedirect.com/topics/agricultural-and-biological-sciences/dinoponera
https://6legs2many.wordpress.com/2013/04/05/dinoponera-giant-killer-ants-from-the-amazon/
https://smartclass4kids.com/biggest-ant/
https://www.worldatlas.com/articles/what-is-the-world-s-largest-species-of-ant.html
https://www.redalyc.org/journal/1871/187163790006/html/
https://en.wikipedia.org/wiki/Dinoponera
Tarix : 13 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
