Deviant davranış - Cəmiyyətin qəbul etdiyi norma və qaydalara uyğun gəlməyən, sosial gözləntilərə zidd olan hərəkətlər. Mahiyyəti Bu cür davranış sosial normalardan kənara çıxan və cəmiyyət tərəfindən qeyri-adekvat, qeyri-məqbul hesab olunan fəaliyyətlər kimi qiymətləndirilir. Deviant davranış cəmiyyətin qəbul etdiyi norma və qaydalardan kənara çıxan hərəkətlərdir ."Deviant" sözü latın mənşəlidir və "normal yoldan kənara çıxmaq" mənasını verir. Xüsusiyyətlər 1. Norma pozuntusu – Cəmiyyətin və ya müəyyən bir sosial qrupun etik, hüquqi və mədəni qaydalarına zidd olan hərəkətlər. 2. Cəmiyyətin reaksiyası – Cəmiyyət və insanlar bu davranışlara neqativ yanaşır və onları cəzalandıra, qınaq obyektinə çevirə bilər. 3. Səbəbləri – Sosial mühit, tərbiyə, iqtisadi və psixoloji faktorlar deviant davranışın yaranmasına səbəb ola bilər. Növlər 1. Mənfi Deviant davranış – Cəmiyyətə zərər verən və qanuna zidd hərəkətlər (məsələn, cinayət, korrupsiya). 2. Müsbət Deviant davranış – Cəmiyyətin normalarına uyğun gəlməyən, lakin faydalı olan davranışlar (məsələn, qəhrəmanlıq, fədakarlıq, dahilik). Səbəblər 1. Sosial faktorlar – Ailə mühiti, dost çevrəsi, iqtisadi vəziyyət və sosial status. 2. Psixoloji faktorlar – Şəxsiyyət pozuntuları, travmalar, emosional problemlər. 3. İqtisadi faktorlar – Kasıblıq, işsizlik, maddi çətinliklər. 4. Mədəni faktorlar – Cəmiyyətin mədəni dəyərləri və inancları. 5. Bioloji faktorlar – Genetik meyillilik, nevroloji problemlər. Növlər 1. Cinayətkar Deviant davranış • Oğurluq • Qətl • Korrupsiya • Vandalizm 2. Sosial normadan kənar davranışlar • Qeyri-etik hərəkətlər (yalan danışmaq, təhqir etmək) • Asosial davranış (ictimai yerdə qaydaları pozmaq) • Ailədaxili zorakılıq 3. Asılılıq və zərərli vərdişlər • Narkomaniya • Alkoqolizim • Qumar asılılığı 4. Pozitiv deviant davranış • Fədakarlıq (həyatını başqalarının xilasına həsr etmək) • Qəhrəmanlıq (digərlərinin təhlükədən qorunması üçün öz həyatını riskə atmaq) • Elmi inqilablar və yeniliklər (bəzən əvvəlcə cəmiyyət tərəfindən qəbul edilmir) Mübarizə üsulları • Tərbiyə və təhsil: Gənclərə düzgün dəyərlər və sosial normalar öyrədilməlidir. • Sosial nəzarət: Cəmiyyət deviant davranışlara qarşı qanunlarla və sosial qaydalarla mübarizə aparmalıdır. • İqtisadi dəstək: İşsizlik və kasıblıqla mübarizə deviant davranışları azalda bilər. • Psixoloji dəstək: İnsanların psixoloji problemləri ilə mübarizə aparmaq üçün psixoloqlar və sosial işçilər dəstək verməlidir.
https://www.verywellmind.com/socially-acceptable-to-socially-deviant-addictions-22243
https://www.tandfonline.com/journals/udbh20/about-this-journal#aims-and-scope
https://www.researchgate.net/publication/283871630_Deviant_behavior_10th_edition
https://pressbooks.palni.org/forensicpsychology/chapter/chapter-7/
https://positivepsychology.com/positive-deviance/
Tarix : 3 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
