Desna döyüşü - 1708-ci ildə baş vermiş və Rusiyanın Şimal müharibəsindəki ən əhəmiyyətli döyüşlərdən biri. Döyüş, həm də Rusiyanın Ukrayna ərazisindəki İsveç qüvvələrinə qarşı verdiyi mühüm mübarizənin bir hissəsi idi. Bu döyüşün nəticəsi, Rusiyanın müharibədəki üstünlüyünü təmin etmiş və İsveçin Ukraynada olan mövqeyini zəiflətdi. Döyüşün əvvəli Şimal müharibəsi 1700-cü ildən başlayıb və əsasən Rus İmperiyası ilə İsveç Krallığı arasında baş verirdi. İsveçin çarı Karl XII, 1708-ci ilin əvvəllərində Rusiyaya qarşı hücuma keçmək məqsədilə Ukraynanın cənubuna istiqamət almışdı. Onun məqsədi Rusiyanın cənub sərhədlərini zəiflətmək, bu yolla Rusiya ilə gedən müharibədə üstünlük qazanmaq idi. Rusiyanın hazırlığı və İsveçin planları Şimal müharibəsinin əvvəlində, İsveç Krallığı bir neçə böyük döyüşdə üstünlük əldə etmişdi. Ancaq 1708-ci ilin ortalarında Rusiyanın hazırlığı daha da artmış, xüsusilə Rusiyanın çarı Böyük Pyotr (Peter I) Ukrayna və Cənubi Rusiyada möhkəmlənmişdi. İsveç ordusu, Ukraynanın mərkəzinə doğru irəliləyərkən, Rusiyanın səriştəli komandanları və yüksək sayda qoşunları ilə üzləşdilər. Karl XII, əvvəlcə Ukraynada kiçik bir əraziyə nəzarət etməyi planlamışdı, lakin Rusiya ordusunun onun qarşısına çıxması ilə, vəziyyət mürəkkəbləşdi. Döyüşün gedişi Desna Döyüşü 1708-ci ilin 11 iyulunda, Desna çayı yaxınlığında baş verdi. Bu döyüşdə Rusiya ordusu, təxminən 40,000-50,000 nəfərdən ibarət idi, İsveç ordusunun isə sayı 30,000 civarındaydı. Bu döyüşdə Ruslar daha yaxşı təchizat və mükəmməl döyüş taktikaları ilə üstünlük qazandılar. Rus ordusunun komandanı Böyük Pyotr, İsveçin təchizat xəttinə zərbə vurmağa və düşməni təcrid etməyə çalışdı. Onun komandasındakı rus qoşunları, xüsusilə piyadalar və artilleriya ilə çox effektiv hücumlar həyata keçirdi. İsveç ordusu isə güclü atıcılar və süvari ilə müqavimət göstərməyə çalışdı, amma nəticədə Rusların üstün döyüş qabiliyyəti və taktiki həmlələri qarşısında geri çəkilməyə məcbur oldu. Döyüşün nəticələri Desna döyüşü, Rusiyanın Şimal müharibəsindəki vəziyyətini möhkəmləndirdi. İsveç ordusu döyüşdə ciddi itkilər verdi və bu, Karl XII-nin planlarını əhəmiyyətli dərəcədə zəiflətdi. İsveç qüvvələri artıq Ukrayna ərazisindəki mövqelərini saxlamaqda çətinlik çəkirdi. Bundan sonra Rus ordusu daha da gücləndi və İsveçin müharibə qabiliyyətinə ciddi zərbələr vurdu. 1709-cu ildə Poltava döyüşündə İsveç ordusunun məğlubiyyəti ilə nəticələndi və bu döyüş, Şimal müharibəsinin gedişatında Rusiyanın qələbəsinə gedən yolu açdı. Desna döyüşü, həmçinin Böyük Pyotrın Rus ordusunun yeni taktiki düşüncə və döyüş qabiliyyətini daha da inkişaf etdirməsinə imkan verdi. Pyotr, müasir orduların tərzini tətbiq etməyə başlayaraq Rusiyanın gələcəkdəki hərbi gücünü təmin etdi. Əhəmiyyəti Desna döyüşü, ümumilikdə, Rusiyanın müharibə zamanı digər ərazilərdəki müttəfiqləri ilə əlaqələrini gücləndirdi və İsveçin şərqə doğru irəliləməsini məhdudlaşdırdı. Bu döyüşün Rusiyanın hərbi tarixi üçün əhəmiyyəti böyükdür, çünki o, Rusiyanın hərbi müstəqilliyini möhkəmləndirərək Böyük Pyotrun rəhbərliyindəki Rusiyanın dünya gücü olmasına aparan yolu açdı. Beləliklə, Desna döyüşü, Rusiyanın Şimal müharibəsindəki qələbələrini təməlini qoyan mühüm hadisə olaraq tarixə keçdi.

İstinadlar

https://dbpedia.org/page/Battle_of_Desna

https://warfarehistorynetwork.com/article/swedens-desperate-stand-at-lesnaya/

https://en.topwar.ru/166615-russkij-pohod-karla-xii.html

https://theyorkhistorian.com/2020/10/30/the-undeserved-legacy-of-charles-xii-historiographical-failings-in-military-history/

Tarix : 9 fevral 2025

Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.