Dəbilqəli ağacdələn (Celeus galeatus) - "Picidae" ağacdələn fəsiləsinin, "Picinae" yarımfəsiləsinə aid olan zəif növ quş. Taksonomiya və sistematika Koenraad Yakob Temmink dəbilqəli ağacdələni 1822-ci ildə təsvir etmişdir. Bu quş müxtəlif dövrlərdə "Hylatomus" və digər cinslərə daxil edilmişdir. Mitoxondrial və nüvə DNT-nin təhlili zamanı 2015-ci ildə aparılan iki araşdırma göstərdi ki, bu quş hazırkı "Celeus" cinsinə aiddir. Onun elmi adı olan "galeatus" latın sözü olan "galea" (dəbilqə) sözündən götürülmüşdür. Dəbilqəli ağacdələnin "Celeus" cinsinə aid edilməsi ümumiyyətlə qəbul edilmişdir. Dəbilqəli ağacdələn monotipik növdür. Təsvir Dəbilqəli ağacdələn təxminən 25 sm uzunluğunda, 31,5-35 mm uzunluğunda dimdiyi və 124-150 qram çəkisi ilə xarakterizə olunur. Hər iki cinsin uzun qırmızı kəkili və darçını rəngli üzləri var. Cinslər yalnız başlarında fərqlənir: erkəklərin qırmızı yanaq ləkəsi var və bu ləkə boğazın yan tərəflərinə qədər uzanır və kəkili ilə birləşir. Dişilərdə qırmızı kəkil var, lakin başlarının digər hissələrində qırmızı rəng yoxdur. Hər iki cinsin qara boğazı və arxa boynu var, boynun yan tərəfində isə şaquli ağ zolaq mövcuddur. Üst bel hissəsi qara və ya qonur-qara rəngdədir, aşağı hissəyə doğru isə krem rənginə çevrilir. Quyruq örtükləri krem rəngindədir və quyruğun yarısından çoxunu örtür. Qanadları qonur-qara rəngdədir və bəzi uçuş lələklərinin əsası darçını rəngindədir. Quyruğu qara rəngdədir. Aşağı boğaz və üst sinə qara rəngdədir və darçını ləkələri var, qarın hissəsi isə ağ rəngdədir və qara zolaqlarla örtülüdür. Dimdiyi fil sümüyü rəngindədir, əsası boz və ya mavi-boz rəngdədir, gözləri qəhvəyi, ayaqları isə tünd boz rəngdədir. Cavan fərdlər yetkinlərə bənzəyir, lakin daha çox qonur rəngdədir, başlarında daha az qırmızı rəng var, qulaq örtükləri bozdur və daha geniş zolaqlara malikdirlər. Dəbilqəli ağacdələn iki daha böyük ağacdələn növünə, "Dryocopus lineatus" (xəttli ağacdələn) və "Campephilus robustus" (möhkəm ağacdələn) bənzəyir. Bu oxşarlıq kiçik dəbilqəli ağacdələnin daha az təcavüzlə qarşılaşmasına səbəb ola bilər. Genetik məsafə göstərir ki, bu oxşarlıqlar "yəqin ki, filogenetik yaxınlıqdan deyil, konvergensiyadan yaranıb". Yayılması və yaşayış mühiti Dəbilqəli ağacdələn Braziliyanın cənubundakı San-Paulu, Parana və Santa-Katarina ştatlarında, həmçinin Paraqvayın şərq yarısında və Argentinanın şimal-şərqindəki Misiones əyalətində tapılır. Bu quş əsasən Atlantik meşələrində, yarpağını tökən və qarışıq iynəyarpaqlı meşələrdə yaşayır. Nadir hallarda pozulmuş meşələrdə, introduksiya edilmiş ağac növlərinin plantasiyalarında və kiçik meşə fraqmentlərində də rast gəlinir. Dəniz səviyyəsindən təxminən 1000 metr yüksəkliyə qədər olan ərazilərdə yaşayır. Davranış Dəbilqəli ağacdələn bütün il boyu yaşadığı ərazidə qalır. Qidalanma Dəbilqəli ağacdələn əsasən meşənin orta qatlarında qidalanır, lakin bütün səviyyələrdən istifadə edir. Qidalanma zamanı çox vaxt yumşaq çürümüş ağaclarda zəif sondaqlama ilə qidalanır, daha az döymə və qabıq qoparma ilə məşğul olur. Qidası haqqında az məlumat var, lakin bir neçə dəfə həşərat sürfələri və daha az tez-tez qarışqalar və giləmeyvələr yediyi müşahidə edilmişdir. Adətən tək və ya cüt olaraq görülsə də, qarışıq növlərdən ibarət qidalanma dəstələrində də müşahidə edilmişdir. Çoxalma Dəbilqəli ağacdələnin yumurta qoyma mövsümü görünür sentyabrın sonunda başlayır, lakin yuva qurma mövsümünün müddəti məlum deyil. Məlum olan bir neçə yuva ölü budaqlarda və ya gövdələrdə qazılmışdır. Yuvalar yer səviyyəsindən 2,3-5 metr yüksəklikdə yerləşir. Yumurta sayı, inkubasiya müddəti, uçma vaxtı və valideyn qayğısı haqqında məlumat məlum deyil. Səslər Dəbilqəli ağacdələn tez-tez səs çıxarmır. Onun "uzun çağırışı" "dörd ilə on notadan ibarət kwee-kwee-kwee-kwee" şəklindədir və 500 metrdən çox məsafədən eşidilə bilər. Həmçinin "enən tu-du-du-du-du-du-du" çağırışı da çıxarır. Döymə səsi "kifayət qədər yumşaq, vahid naxışlı və qısadır". Status "IUCN" dəbilqəli ağacdələni 1988-ci ildə "Təhlükə altında", 1994-cü ildə "Nəsli kəsilmək təhlükəsində olan" və 2000-ci ildən etibarən "Zəif" kimi qiymətləndirmişdir. Bu növün məhdud yayılma sahəsi var və təxminən 3600 yetkin fərddən ibarət populyasiyasının azalmaqda olduğu güman edilir. Atlantik meşələrinin əksəriyyəti meşə təsərrüfatı, kənd təsərrüfatı, maldarlıq və şam ağacı plantasiyaları üçün təmizlənmiş və parçalanmışdır. Yuva qurmaq və qidalanmaq üçün böyük ölü ağaclara olan asılılığı onun zəif statusuna töhfə verir.
https://ebird.org/species/helwoo1
https://en.wikipedia.org/wiki/Helmeted_woodpecker
https://birdsoftheworld.org/bow/species/helwoo1/cur/introduction
https://datazone.birdlife.org/species/factsheet/helmeted-woodpecker-celeus-galeatus
https://xeno-canto.org/species/Celeus-galeatus
https://www.oiseaux-birds.com/card-helmeted-woodpecker.html
https://animalia.bio/helmeted-woodpecker#google_vignette
Tarix : 2 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
