Dağ şam böcəyi (Dendroctonus ponderosae) - Şimali Amerikanın qərb meşələrinə aid olan və Meksikadan Britaniya Kolumbiyasının mərkəzinə qədər yayılan bir qabıq böcəyi növü. Təsvir Böcəyin sərt qara xarici skeleti var və təxminən 5 millimetr (1⁄4 düym) uzunluğundadır, bu da bir taxıl düyüsünün ölçüsünə bənzəyir. Normalda, bu böcəklər meşənin həyatında mühüm rol oynayır, köhnə və zəif ağacları hədəf alır və daha gənc bir meşənin inkişafını sürətləndirir. Lakin 2004-2007-ci illərdə ABŞ və Kanadadakı qeyri-adi isti, quru yaylar və yumşaq qışlar, lodgepole şamları ilə dolu meşələr, bənzərsiz bir epidemiyaya səbəb oldu. Həyat dövrü Dağ şam böcəyi yumurta, larva, pup və böyüklük mərhələlərindən keçir. Yayda böyüklər ağaclardan çıxıb yeni ağaclara hücum etməyə uçduğu bir neçə gündən başqa, bütün həyat mərhələləri qabığın altında keçir. Aşağı hündürlüklü bölgələrdə və isti illərdə, dağ şam böcəyi bir nəslini tamamlamaq üçün bir ilə ehtiyac duyur. Yüksək hündürlüklərdə, daha soyuq yaylarda, həyat dövrü bir ilə iki il arasında dəyişə bilər. Dağ şam böcəyi üçün təbii yırtıcılar, xüsusən də taxtabiti və müxtəlif həşəratlardır. Ağacın infestasiyası Dağ şam böcəyi şam ağaclarını qabığının altına yumurta qoyaraq təsir edir. Böcəklər ağacın şirəsin tıxayan və ağacın onları qorumağa və öldürməyə imkan verməyən mavi çürük göbələyini daxil edirlər. Bu göbələk həm də ağacda su və qida nəqliyyatını bloklayır. Ağacın xarici hissəsində bu, böcəklərin girdiyi yerin ətrafında "pitch tubes" adlanan popkorn şəklində qatıq maddələrinin yaranmasına səbəb olur. Larvaların yeməsi və göbələyin kolonizasiyası bir neçə həftə ərzində ağacı öldürür. Ağac ilk hücumdan sonra yaşıl qalır. Adətən, hücumdan bir il sonra yarpaqlar qırmızıya çevrilir. Bu, ağacın ölməyə başladığını və böcəklərin başqa bir ağaca keçdiyini göstərir. Hücumdan üç-dörd il sonra çox az yarpaq qalır, beləliklə ağaclar boz görünür. İqlim dəyişiklikləri ilə əlaqədar artımlar İqlim dəyişikliyi və dünya miqyasında baş verən hava şəraiti dəyişiklikləri, dağ şam böcəyi kimi partlayıcı həşəratların biologiyasına, populyasiya ekologiyasına birbaşa təsir göstərir. İsti hava şəraiti həm böcəklərin inkişafına, həm də populyasiyalarının uğuruna təsir edən əsas amildir. Artan temperatur, şam böcəyi üçün həyat dövrünü 100% artırır. Təsirlər Dağ şam böcəyi infestasiyaları, böyük yanğın təhlükələri yaradır, çünki ölü ağaclar yanğınlar üçün böyük bir risk təşkil edir. Bunlar meşə yanğınlarının artmasına səbəb ola bilər.

İstinadlar

https://animaldiversity.org/accounts/Dendroctonus_ponderosae/

https://www.cabidigitallibrary.org/doi/10.1079/cabicompendium.18354

https://natural-resources.canada.ca/our-natural-resources/forests/insects-disturbances/top-forest-insects-and-diseases-canada/mountain-pine-beetle/13381

https://www.fs.usda.gov/Internet/FSE_DOCUMENTS/stelprdb5299324.pdf

https://www.gbif.org/species/1228026

https://www2.gov.bc.ca/gov/content/industry/forestry/managing-our-forest-resources/forest-health/forest-pests/bark-beetles/mountain-pine-beetle

https://csfs.colostate.edu/wp-content/uploads/2024/01/Mountain-Pine-Beetle-Fact-Sheet-5.528.pdf

https://gd.eppo.int/download/doc/94_datasheet_DENCPO.pdf

https://www.invasive.org/species/subject.cfm?sub=27

https://research.fs.usda.gov/treesearch/43489

https://www.cabidigitallibrary.org/doi/10.1079/9781800623279.0022

https://academic.oup.com/mbe/article/31/7/1803/2925783

https://www.forestpests.org/vd/27.html

https://www.google.com/webhp?hl=az&sa=X&ved=0ahUKEwj9np7y_6SLAxVCQPEDHce9MYo4ChA8CAg

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4053930/

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0378112720310914

https://journals.biologists.com/jeb/article/227/9/jeb247498/347157/The-freeze-avoiding-mountain-pine-beetle

https://digitalcommons.usu.edu/barkbeetles/386/

https://www.researchgate.net/figure/Historical-distribution-of-mountain-pine-beetle-Dendroctonus-ponderosae-and-the_fig1_232686917

https://www.genome.jp/kegg-bin/show_organism?org=dpa

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11128280/

https://cdnsciencepub.com/doi/10.1139/X08-066

https://www.uniprot.org/taxonomy/77166

https://academic.oup.com/forestscience/article/60/3/512/4583748

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0022191007000534

https://www.fws.gov/species/mountain-pine-beetle-dendroctonus-ponderosae

https://www.eddmaps.org/species/subject.cfm?sub=27

https://idfg.idaho.gov/species/taxa/29758

https://bugguide.net/node/view/763847

https://blogs.ubc.ca/firemodel/methods/what-is-mountain-pine-beetle-dendroctonus-ponderosae/

https://species.wikimedia.org/wiki/Dendroctonus_ponderosae

https://natural-resources.canada.ca/forests/fire-insects-disturbances/top-insects/13397

https://resjournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/afe.12272

https://www.biolib.cz/en/taxon/id25450/

https://www.invasivespeciescentre.ca/invasive-species/meet-the-species/invasive-insects/mountain-pine-beetle/

https://link.springer.com/10.1007/978-1-4020-6359-6_4710

https://fieldguide.mt.gov/speciesDetail.aspx?elcode=IICOL6U020

Tarix : 6 fevral 2025

Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.