Craspedocephalus trigonocephalus ilanı - ümumi adları ilə Şri Lanka çuxurlu əqrəbi, Seylon çuxurlu əqrəbi, Şri Lanka yaşıl çuxurlu əqrəbi və ya yerli adı ilə pala polonga (Sinhala: පළා පොළඟා), Şri Lankaya endemik olan zəhərli bir çuxurlu əqrəb növü. Hal-hazırda heç bir yarımnövü tanınmır. Təsvir Craspedocephalus trigonocephalus cinsi dimorfizmə malik, orta ölçülü və silindrik bir növdür. Bu ilanlar doğulduqda 20–25 sm uzunluğunda olur, erkəklər isə maksimum 60–75 sm uzunluğa çatır. Boyun hissəsi yastı, üçbucaqlı başdan aydın şəkildə fərqlənir. Başın hər iki tərəfində loreal çuxur var. Orta ölçülü gözlər və qısa, yumru, geniş burun mövcuddur. Erkəklər dişilərdən əhəmiyyətli dərəcədə kiçikdir, dişilər isə 130 sm uzunluğa qədər böyüyə bilir. İlanın əsas rəngi dəyişkən və kamuflyajlıdır. Adətən, yaşıl rəngli olub qara naxışlara malikdir və qara temporal xətt adətən mövcuddur. Yağışlı zonada yaşayan ilanlarda bu qara naxışlar daha aydın şəkildə görünür. Onurğa hissəsində sarımtıl rəng tonu var. Quyruq qara rəngdədir. Ventral pulcuqlar açıq yaşıl-sarı və ya hətta boz ola bilər. Bəzi ilanlarda yalnız qara temporal xətt və qara quyruq var, qalan hissə isə tamamilə yaşıl rəngdədir. Bundan əlavə, erkəklər daha çox mavi rəngə, dişilər isə əsasən yaşıl rəngə meyllidir. Bu ilanlar ağacda yaşamağa uyğunlaşmış qısa və tutucu quyruqlara malikdir. Çoxalma Bu ilanlar canlı bala doğur (vivipar). Bir dəfəyə 5–25 bala verir. Pulcuqlar Bu ilanların iki və ya üç böyük supraokulyar pulcuğu var, nasal pulcuqları qismən iki hissəyə bölünüb və ya bölünməyə bilər. Üç preokulyar, iki və ya üç postokulyar, 9–10 üst dodaq pulcuğu, üç və ya dörd alt dodaq pulcuğu, 142–160 ventral pulcuq var. Anal pulcuq bölünməyib, 53–69 subkaudal pulcuq bölünüb. Orta bədəndə 17–19 sıra dorsal pulcuq kələzli və ya kələzsiz ola bilər. Baş qalxanlarının çoxu kiçik və hamardır. Ümumi adlar Ümumi adları arasında Şri Lanka yaşıl çuxurlu əqrəbi, Şri Lanka çuxurlu əqrəbi, pala polonga və yaşıl çuxurlu əqrəb daxildir. Coğrafi yayılması Bu növ Şri Lankaya endemikdir və adanın hər üç iqlim zonasında yayılmışdır, lakin yüksək dağlıq və quraq ərazilərdən yoxdur. Yağışlı zonalarda və meşəlik ərazilərdə daha çox rast gəlinir, həmçinin kardamon, kakao, qəhvə və çay plantasiyalarında da tapıla bilər. Dəniz səviyyəsindən 153–1,800 m yüksəklikdə yayılmışdır. Tip lokaliteti "l'île S.-Eustache" (Şri Lanka) kimi qeyd edilmişdir. Quraq zonadakı populyasiyalar ayrı bir növ kimi tədqiq edilir və Jaffna yarımadasında bu ilan yoxdur. Davranış Bu ilan ağacda yaşayan və gecə fəal olan bir növdür, bəzən qurbağa, kərtənkələ, kiçik məməli və quş kimi qida axtarışı üçün yerə enir. Bu hərəkətsiz çuxurlu əqrəb adətən səhər saatlarında aşağı kolluqlarda görülsə də, əsasən çəmənliklərdə və yağış meşələrində yaşayır. Səhər saatlarında bədənini istiləşdirmək üçün ağacların üstündə günəşləndiyi görülür. Quyruğunu ağac budağına dolayaraq tutunur. Bu növ xüsusilə müdafiəçi deyil, lakin əsəbləşdikdə quyruq ucunu tərpədir, ön bədəni ilə dalğalı bir döngə əmələ gətirir və nadir hallarda tıslamayla birlikdə sancmağa çalışır. Əsasən iyun və iyul aylarında canlı bala doğur. Zəhər Zəhəri əsasən hemotoksikdir və qurbanlar sancılan yerdə şiddətli ağrı, şişkinlik və qabarcıqlar, həmçinin yerli toxuma nekrozu yaşayır.

İstinadlar

https://www.inaturalist.org/taxa/1304712-Craspedocephalus-trigonocephalus

https://savethesnakes.org/habitat-utilization-and-phylogeography-of-sri-lankan-green-pit-viper-in-three-climate-zones-of-sri-lanka/

https://worldspecies.org/ntaxa/1703395

https://reptile-database.reptarium.cz/species?genus=Craspedocephalus&species=trigonocephalus&search_param=%28%29

https://www.damithdanthanarayana.com/blog/sri-lankan-green-pit-viper-craspedocephalus-trigonocephalus

http://www.wildherps.com/species/T.trigonocephalus.html

https://pictures.blueplanetarchive.com/image/I0000YpP1yL.pYQw

https://en.wikipedia.org/wiki/Craspedocephalus_trigonocephalus

Tarix : 14 fevral 2025