Clifford Geertz (1926–2006) - Amerikalı antropoloq və mədəniyyət tədqiqatçısı olaraq, mədəniyyətin təhlili və sosial həyatın mənasının anlaşılmasında böyük töhfələr vermişdir. O, mədəniyyəti bir mətn kimi oxumaq və mədəniyyətlərarası əlaqələri anlamaq istiqamətində apardığı işlərlə geniş tanınır. Geertz, simvolik antropologiya sahəsindəki rəhbər fiqurlardan biri olmuş və mədəniyyətin sosial həyatda necə təzahür etdiyini təhlil edərkən mədəniyyəti insan davranışının anlamlı sistemləri olaraq izah etmişdir. Əsas fikirləri və nəzəriyyələri Mədəniyyətin "Simvolik" təhlili Geertzin mədəniyyət anlayışı, onun ən vacib nəzəriyyələrindən biridir. O, mədəniyyəti yalnız iqtisadi və sosial strukturla əlaqələndirməkdənsə, anlam sistemləri kimi təhlil etmişdir. Geertz, mədəniyyəti “insanlar arasında mənaların paylaşıldığı sistemlər” kimi görürdü. Mədəniyyətlərə dair onun yanaşması, mədəniyyəti bir növ mətn kimi oxumaq və insanların həyatını anlamlı şəkildə qurmaq üçün simvollar və mədəni kodlar üzərindən analiz etməkdir. Onun fikrincə, mədəniyyət gündəlik həyatın sosial kodlarını, insanların dünya haqqında necə düşündüklərini və həyatlarını necə qurduqlarını təmsil edir. Bu yanaşma, sosial həyatın təhlilində daha dərin mənaları ortaya çıxarmağa imkan verir. Yerli anlayış (Local Knowledge) və qeyri-rəsmi hekayələr Geertz, antropoloqların yerli mədəniyyətlərə dair daha dərin və özəl anlayışlar inkişaf etdirmələri vacibliyini vurğulamışdır. O, "yerli bilik" və "qeyri-rəsmi hekayələr" mövzusunda işləyərək, hər bir cəmiyyətin öz içindəki gündəlik həyatın şərh edilməsini və yerli təcrübələrin mədəniyyətin anlamlı bir hissəsi olduğunu göstərmişdir. Mədəniyyətin semantik təbiəti Geertzin mədəniyyətlə bağlı digər mühüm bir fikri, mədəniyyətin semantik, yəni işarə və simvollardan ibarət bir sistem olmasıdır. Onun fikrincə, mədəniyyət, bir cəmiyyətdəki anlamlı simvolların bir araya gəlməsidir və bu simvollar insan davranışlarını, fikirlərini və dünya görüşlərini formalaşdırır. Bu yanaşma, təkcə mədəni hadisələri müşahidə etməklə deyil, həm də onların simvolik təhlilini aparmağın vacibliyini göstərir. Əsas əsərləri Geertzin ən tanınan və ən təsirli əsərləri aşağıdakılardır: - "The Interpretation of Cultures" (1973) – bu əsər, Geertzin mədəniyyəti simvolik bir sistem kimi təhlil etdiyi və mədəniyyəti anlamağın yolları mövzusunda dərindən düşündüyü bir işdir. Kitabda, Geertz müxtəlif mədəniyyətlərə dair özünəməxsus təhlillər təqdim edərək, mədəniyyətin interpretasiyasının necə ediləcəyi barədə fikirlərini açıqlayır. Bu əsər, simbolizmin və mədəniyyətdəki semantikanın necə təhlil edildiyini göstərən əsas əsərlərdən biridir. - "Peddler and Princes" (1963) – bu əsərində Geertz, İndoneziya cəmiyyətində ticarət və mədəniyyətin əlaqələrini araşdırır. O, burada yerli iş dünyası, sosial struktur və mədəni fərqliliklərin ticarət fəaliyyətlərinə necə təsir etdiyini analiz edir. - "Available Light: Anthropological Reflections on Philosophical Topics" (2000) – bu əsərində, Geertz antropologiyanın falsafa ilə əlaqələrini müzakirə edir və sosial həqiqətləri necə anladığımızla bağlı fəlsəfi suallara cavab verir. Təsiri və mirası Clifford Geertz, mədəni antropologiya və sosial elmlər sahəsində müasir elmin inkişafına çox böyük təsir göstərmişdir. O, mədəniyyətin təhlilini yalnız içindəki simvollardan və gündəlik həyatın anlamlarından çıxarmağa yönəltdi. Onun işləri, mədəniyyətlərarası təhlil, yerli mədəniyyətlər və gündəlik həyatın antropologiyası kimi sahələrdə yeni bir baxış açısı yaratmışdır. Geertzin yanaşması, sosial elmlərdə mədəniyyətin tədqiqinin daha detallı və empirik şəkildə aparılmasını mümkün etmişdir. Geertz, həmçinin mədəniyyətin sosial strukturlardan və iqtisadiyyatlardan ayrı bir şəkildə təhlil edilə biləcəyini göstərmiş və bu yanaşma ilə insan davranışının anlamlı və simvolik təbiətini ön plana çıxarmışdır. O, müasir antropologiyada mədəni təhlilin metodologiyasını formalaşdıraraq, insan cəmiyyətlərinin sosial davranışını mədəniyyət vasitəsilə anlamağa çalışan çox sayda tədqiqatçıya ilham vermişdir. Clifford Geertz, mədəniyyətin sosial analizini və insan davranışını simvolik anlamlarla izah etməyi əsas götürən bir antropoloqdur. Onun simbolik antropologiya yanaşması, mədəniyyətin anlam sistemləri və gündəlik həyatın şərhi ilə əlaqəli nəzəriyyələrini geniş şəkildə inkişaf etdirərək, müasir antropologiyanın təməl prinsiplərini formalaşdırmışdır. Geertzin əsərləri, mədəniyyətin təhlilinin daha dərin və təfərrüatlı olmasına imkan yaratmış və sosial elmlərdə yeni yanaşmaların yaranmasına zəmin hazırlamışdır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Clifford_Geertz
https://www.britannica.com/biography/Clifford-Geertz
https://www.ias.edu/geertz-life
https://www.ias.edu/press-releases/clifford-geertz-1926%E2%80%932006
https://www.insideindonesia.org/archive/articles/clifford-geertz
https://www.nytimes.com/2006/11/01/obituaries/01geertz.html
https://www.theguardian.com/news/2006/nov/15/guardianobituaries.obituaries
Tarix : 23 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
