Gevuina avellana - Ümumiyyətlə Çili fındığı (ispan dilində "avellano chileno") və ya Gevuina fındığı kimi tanınan, həmişəyaşıl bir ağac növü. Təsvir Hündürlüyü 20 metrə (65 fut) qədər çata bilir. Bu növ hal-hazırda Gevuina cinsinə daxil edilən yeganə növdür. Çilinin cənubunda və Argentinanın bitişik vadilərində yabanı halda bitir. Dəniz səviyyəsindən 700 metr (2,300 fut) yüksəkliyə qədər olan ərazilərdə tapılır. Yayılma arealı 35°-dən 44° cənub enliyinə qədər uzanır. Mürəkkəb yarpaqları parlaq yaşıl rəngdə və dişli kənarlıdır. Ağac iyuldan noyabra qədər çiçəkləyir. Çiçəkləri çox kiçik, bej və ya ağ rənglidir, ikişər ikişər qruplaşaraq uzun süpürgələr əmələ gətirir. Meyvəsi cavan ikən tünd qırmızı rəngdədir və yetişdikdə qaralır. Qabığı oduncaqlıdır. Ağac düz və ya torpaqdan budaqlanaraq böyüyə bilər, beləliklə ya ağac, ya da kolu formasını alır. Gevuina adı Mapuçe yerli xalqının Çili fındığı üçün istifadə etdiyi "guevin" sözündən götürülmüşdür. İspan adı olan "avellano" isə ispan mühacirlərinin bu qozları Avropada tanıdıqları fındıqlara bənzətməsindən yaranıb. Lakin bu növlər bir-biri ilə yaxın qohum deyil. Taksonomiya Gevuina, Proteaceae fəsiləsinə aid olan 1 və ya 3 növü özündə birləşdirən bir cinsdir. Bəzi təsnifatlarda Gevuina cinsi üç növ ilə təmsil olunur: Avstraliyaya məxsus olan Gevuina bleasdalei, Yeni Qvineyaya məxsus olan Gevuina papuana və Çilidə yayılmış Gevuina avellana. Digər taksonomik mənbələr Avstraliya və Yeni Qvineya növlərini Bleasdalea cinsinə və ya Fici adalarına məxsus Turrillia cinsinə aid edir və Gevuina cinsini yalnız Gevuina avellana ilə məhdudlaşdırır. Avstraliya Florası bu iki növü Gevuina cinsində saxlayır, lakin ən son təsnifat Avstraliya və Yeni Qvineya növlərini Bleasdalea bleasdalei və B. papuana kimi təsnif edir. İstifadə və yetişdirilmə Toxumları xam halda, qaynadılmış və ya qovrulmuş şəkildə yeyilir. Qozlar təxminən 12% zülal, 49% yağ və 24% karbohidrat ehtiva edir. Toxumlar təkli doymamış yağlar baxımından çox zəngindir və Çilidə müxtəlif məqsədlər üçün istifadə olunur. E vitamini (α-tokoferol) və β-karoten kimi antioksidantlarla zəngindir. Onun yağı bəzi günəş kremlərində istifadə olunur. Gevuina yağı, nəmləndirici xüsusiyyətlərinə və omega 7 yağ turşularının (palmitoleik turşu) mənbəyi olması səbəbilə kosmetik məhsullarda istifadə edilir. Toxum istehsalı ağacdan ağaca çox dəyişə bilər.
https://landscapeplants.oregonstate.edu/plants/gevuina-avellana
https://xeraplants.com/plants/gevuina-avellana/
https://greatsouth.nz/resources/gevuina-gevuina-avellana
https://www.inaturalist.org/taxa/490917-Gevuina
https://www.cabidigitallibrary.org/doi/abs/10.1079/cabicompendium.25141
https://apps.worldagroforestry.org/treedb/AFTPDFS/Gevuina_avellana.PDF
https://en.wikipedia.org/wiki/Gevuina
Tarix : 26 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
