Charlotte Perkins Gilman (1860–1935) - Amerikalı yazıçı. Feminist və sosial aktivist olaraq, cəmiyyətin sosial strukturlarını və qadınların yerini dərinləşdirən tədqiqatlarla tanınmışdır. Onun əsərləri, xüsusilə qadınların cəmiyyət içindəki rolu və gender bərabərliyi məsələlərinə dair yazdığı tənqidi fikirlərlə geniş təsir göstərmişdir. Gilman, qadın hüquqları, sosial reformalar və psixoloji tədqiqatlar mövzusunda irəliləyişlər edərək, feminist nəzəriyyə və sosial ədalət sahələrinə böyük töhfələr vermişdir. Əsas fikirləri və nəzəriyyələri Cinsiyyət rolları və cəmiyyətin formalaşdırdığı mədəniyyət Gilman, cinsiyyət fərqlərinin sosial konstruksiyalar olduğunu irəli sürmüşdür. Onun fikrincə, qadınların və kişilərin sosial və iqtisadi həyatdakı fərqli yerləri yalnız bioloji fərqlərdən deyil, eyni zamanda sosial normativlərdən və mədəniyyətin tələblərindən yaranır. O, qadınların daha çox ailə içində bağlanmalarına və yoxsulluğa düşmələrinə səbəb olan bu strukturları tənqid etmişdir. “Qadınların iqtisadi azadlığı” Charlotte Perkins Gilman, qadınların iqtisadi müstəqilliklərini qazanmaları üçün toplumda ciddi dəyişikliklər edilməsi lazım olduğunu müdafiə edirdi. Onun ən tanınmış nəzəriyyələrindən biri "ekonomik müstəqillik" məsələsi idi. O, qadınların iş gücünə daxil olmaları və karyera imkanlarına sahib olmaları ilə sosial həyatın daha bərabər və ədalətli olacağına inanırdı. Bu yanaşma, feminist iqtisadi nəzəriyyə sahəsində əsas təməl fikirlərdən birini təşkil edirdi. Evliliyin tənqidi və qadınların psixologiyası Gilman, evlilik və ailə strukturlarının qadınlar üçün necə boğucu olduğunu tənqid etmişdir. Onun ən məşhur əsərlərindən biri olan “The Yellow Wallpaper” (1892), qadınların evlilikdə və ailə içindəki dar şərtlərdən dolayı yaşadığı psixoloji və emosional sıxıntıları göstərir. Əsərdə, qadının öz istəkləri ilə qarşılaşan maneələr və "evə bağlanma" ilə əlaqəli çəkdiyi zəhmət psixoloji şəkildə təsvir edilir. Bu əsər, psixoloji sağlamlıq, cinsiyyətçilik və sosial təzyiqlər mövzularında dərin bir tədqiqat olaraq qəbul edilir. Sosial qadın hərəkatı və feminizm Gilman, feminist hərəkatın öncülərindən biri olaraq, qadınların hüquqları və gender bərabərliyi məsələsində çoxsaylı yazılar və məqalələr dərc etmişdir. Onun ən məşhur sosial nəzəriyyələrindən biri, "toplumun qadınlar üzərindəki sosial təzyiqinin" kəskin şəkildə azaldılmasının vacibliyini vurğulamaqdır. Gilman, qadınların iş həyatına daxil olmalarının onların özünə olan inamlarını artıracağını və sosial olaraq daha bərabər mühitlər yaradacağını düşünürdü. Əsas əsərləri - "The Yellow Wallpaper" (1892) – bu əsər, qadınların evliliklərindəki və cəmiyyətin normativlərindəki basqılar və təzyiqlər nəticəsində yaşadıqları psixoloji bozulmalarını təhlil edir. Əsər, qadınların psixoloji sağlamlıq məsələlərinə diqqət çəkərək, evin və evliliyin boğucu təsirini göstərir. - "Women and Economics" (1898) – Gilman bu əsərində, qadınların iqtisadi müstəqilliyini necə əldə etmələri və bu müstəqilliyin necə sosial dəyişikliklərə yol açacağına dair fikir yürüdür. O, iqtisadi bərabərliyin gender bərabərliyi üçün əsas olduğunu vurğulamışdır. - "Herland" (1915) – bu utopik roman, qadınların cəmiyyətdə özbaşına qurduğu bir dövlətin hekayəsini izah edir. Gilman burada qadınların özlərini inkişaf etdirmələri və cəmiyyətdə liderlik etmələri məsələlərinə dair irəliləyişli bir vizyon təqdim edir. Təsiri və mirası Charlotte Perkins Gilman, feminist hərəkatın və sosial dəyişikliklərə dair nəzəriyyələrin inkişafında böyük təsir yaratmışdır. O, yalnız qadın hüquqları mövzusunda deyil, eyni zamanda sosial və iqtisadi ədalət məsələlərində də öncül bir fiqur olmuşdur. Gilman, qadınların iqtisadi müstəqilliyini və toplumdakı bərabər rolunu vurğulayan tədqiqatları ilə sosial reformların təşviqində əhəmiyyətli bir rol oynamışdır. Onun əsərləri, gender bərabərliyi və cinsiyyətçilik mövzularında dərin bir təhlil təqdim edərək, həm feminist nəzəriyyə, həm də sosial ədalət hərəkatlarında bir başlanğıc nöqtəsi yaratmışdır. Gilman, qadınların psixoloji və sosial vəziyyətinə dair müasir tədqiqatların formalaşmasında da əhəmiyyətli bir rol oynamışdır. Charlotte Perkins Gilman, feminist nəzəriyyə və sosial ədalət sahələrində irəliləyişlər edərək, qadınların sosial və iqtisadi hüquqlarını müdafiə edən bir öncül fiqur olmuşdur. Onun işləri, gender bərabərliyinə dair tələbləri daha geniş bir auditoriyaya çatdırmış və qadınların sosial strukturlarda daha güclü bir yer əldə etməsi üçün bir yol açmışdır. Gilman, həmçinin sosial psixologiya və feminist düşüncə sahələrindəki tədqiqatları ilə müasir tədqiqatçılara ilham vermişdir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Charlotte_Perkins_Gilman
https://www.britannica.com/biography/Charlotte-Perkins-Gilman
https://historyofwomenphilosophers.org/project/directory-of-women-philosophers/gilman-charlotte-perkins-1860-1935/
https://www.poetryfoundation.org/poets/charlotte-anna-perkins-gilman
https://connecticuthistory.org/charlotte-perkins-gilman/
https://www.britannica.com/summary/Charlotte-Perkins-Gilman
https://www.theparisreview.org/blog/2021/03/11/the-trouble-with-charlotte-perkins-gilman/
Tarix : 23 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
