ChaCha20-Poly1305 - Kriptoloji bir kombinasiya olaraq, yüksək səviyyəli təhlükəsizlik və sürət təmin edən bir şifrələmə sistemidir. Mahiyyəti Bu sistem, məlumatların şifrələnməsi və bütövlüyünün qorunması üçün geniş istifadə olunur. ChaCha20, simmetrik açar şifrələmə alqoritmasıdır, Poly1305 isə mesajın bütövlüyünü təmin edən bir həcmli mesaj autentifikasiya kodu (MAC) funksiyasıdır. Bu iki alqoritmanın birləşməsi, xüsusilə internet üzərindən məlumatların təhlükəsiz şəkildə ötürülməsi üçün effektiv və sürətli bir yanaşma təqdim edir. Modern internet təhlükəsizliyi sistemləri üçün bu yanaşma, çox sayda tətbiq sahəsi üzrə üstünlük təşkil edir. Onun yüksək təhlükəsizlik və sürət xüsusiyyətləri, xüsusən mobil cihazlar və az resurslu sistemlər üçün vacibdir. Tarix ChaCha20-Poly1305, 2008-ci ildə, kriptoloq Daniel J. Bernstein tərəfindən təqdim edilən ChaCha alqoritmasının bir variantıdır. ChaCha alqoritması, əvvəlki Salsa20 alqoritmasından təkamül etmişdir və daha yüksək təhlükəsizlik təmin etmək məqsədilə yaradılmışdır. Poly1305 isə əvvəlki illərdə Bernstein tərəfindən daha əvvəl hazırlanmış bir MAC funksiyasıdır. ChaCha20-Poly1305 birləşməsi, 2014-cü ildən etibarən internet təhlükəsizliyi protokollarında (məsələn, TLS 1.2 və TLS 1.3) geniş istifadə edilməyə başlanmışdır. Əsas funksiyalar - Şifrələmə (Encryption): ChaCha20, 256-bitlik açarla simmetrik şifrələmə təmin edən bir axın şifrələmə alqoritmasıdır. ChaCha20-nin güclü nöqtəsi, onun yüksək sürəti və zəifliyə qarşı dayanıqlı olmasıdır. - Mesajın bütövlüyü (Integrity): Poly1305, ChaCha20 ilə şifrələnmiş məlumatın bütövlüyünü təmin edir. Bu funksiya, məlumatın hər hansı bir şəkildə dəyişdirilmədiyini və ya manipulyasiya edilmədiyini təsdiqləmək üçün istifadə olunur. Poly1305, geniş spektrli hücumlara qarşı davamlıdır və yüngül tətbiqlərdə yüksək performans təmin edir. ChaCha20-Poly1305, birləşdirilmiş bir simmetrik şifrələmə və mesajın bütövlüyü doğrulama mexanizmidir. İş prinsipi aşağıdakı addımları əhatə edir: - Açar(Key): ChaCha20 alqoritması 256-bitlik açarla işləyir. Bu açar, ChaCha20-nin şifrələmə prosesini idarə edir. - Şifrələmə: ChaCha20, bir sıra başlanğıc vektorları (nonce) ilə birləşdirildikdə, şifrlənmiş axın yaradır. Bu axın, verilən məlumatla XOR (exclusive OR) əməliyyatı ilə şifrələnir. - MAC hesablama: Poly1305, şifrələnmiş məlumatın üzərində işləyərək bir təsdiq (tag) yaradır. Bu təsdiq, məlumatın bütövlüyünü yoxlamaq üçün istifadə olunur. ChaCha20-Poly1305, bir çox müasir təhlükəsizlik protokollarında istifadə edilir. Bunlar arasında: - TLS (Transport Layer Security): TLS 1.2 və TLS 1.3 protokollarında, ChaCha20-Poly1305 şifrələmə sistemi sürətli və təhlükəsiz məlumat mübadiləsi təmin etmək üçün istifadə olunur. - VPN (Virtual Private Network): VPN xidmətlərində ChaCha20-Poly1305, şifrələnmiş əlaqələrin təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədilə istifadə edilir. - SSH (Secure Shell): SSH protokolunda ChaCha20-Poly1305 istifadə olunaraq uzaqdan idarəetmənin təhlükəsizliyi təmin edilir. - Mobile and IoT devices: Az resurslu cihazlarda ChaCha20-Poly1305-in sürət və resurs istifadəsi avantajları nəzərə alınır.

İstinadlar

https://en.wikipedia.org/wiki/ChaCha20-Poly1305

https://datatracker.ietf.org/doc/html/rfc7539

https://blog.cloudflare.com/it-takes-two-to-chacha-poly/

https://hackernoon.com/understanding-cipher-suites-and-aead-chacha20-poly1305-example

https://learn.microsoft.com/en-us/dotnet/api/system.security.cryptography.chacha20poly1305?view=net-9.0

https://pycryptodome.readthedocs.io/en/latest/src/cipher/chacha20_poly1305.html

https://developer.apple.com/documentation/cryptokit/chachapoly

https://datatracker.ietf.org/doc/html/draft-josefsson-salsa20-tls-00

https://datatracker.ietf.org/doc/html/draft-nir-cfrg-chacha20-poly1305-00

https://blog.djm.net.au/2013/11/chacha20-and-poly1305-in-openssh.html

https://datatracker.ietf.org/doc/html/rfc7634

https://dl.acm.org/doi/10.1145/3460120.3484814

Tarix : 12 yanvar 2025