Çay kuteri tısbağası (Pseudemys concinna) - Emydidae fəsiləsinə aid olan şirin su tısbağası növü. Bu növ əsasən ABŞ-nin mərkəzi və şərq hissələrində yayılsa da, Kaliforniya, Vaşinqton və Britaniya Kolumbiyası kimi ərazilərə də introduksiya edilmişdir. Coğrafi yayılması P. concinna Virciniyadan cənuba doğru Mərkəzi Corciyaya, qərbə doğru şərqi Texas və Oklahoma, şimala doğru isə Cənubi İndianaya qədər tapılır. Yaşayış mühiti P. concinna adətən orta axınlı çaylarda, həmçinin göllərdə və qabarma çəmənliklərində yaşayır. Yarımnövləri Pseudemys concinna concinna (LeConte, 1830) – şərq çay kuteri Pseudemys concinna suwanniensis (Karr, 1937) – Suvanni kuteri – bəzən ayrı bir növ kimi (P. suwanniensis) qəbul edilir. Qeyd: Mötərizədə göstərilən trinomial ad, yarımnövün əvvəlcə Pseudemys cinsindən fərqli bir cinsdə təsvir edildiyini göstərir. Ad Pseudemys cinsi bir neçə kuter və qırmızıqarın tısbağa növünü əhatə edir. Pseudemys concinna çay kuteri kimi tanınır. "Kuter" adı Afrika dilində "tısbağa" mənasını verən "kuta" sözündən gəlməsi mümkündür. Bu söz Bambara və Malinke dillərində işlənir və Afrika qulları tərəfindən Amerikaya gətirilmişdir. Davranış Çay kuteri kütüklərdə və ya günəşlə qızdırılmış qayalarda günəşlənir və tez-tez digər su tısbağaları (sürüşən tısbağalar və rəngli tısbağalar) ilə birlikdə, bəzən bir-birinin üstünə yığılmış halda tapılır. Narahat olunduqda hamısı tez bir şəkildə suya daxil olur. Gündüz fəaliyyət göstərən P. concinna günəşlə birlikdə oyanaraq günəşlənir və qida axtarır. Həm suda, həm də quruda sürətlə hərəkət edə bilir. Bir şirin su mənbəyindən digərinə keçməsi qeyri-adi deyil, lakin bir çox fərd müəyyən bir ərazidə məskunlaşır və bu ərazini tərk etmir. Gecələr suda, bitki örtüyü altında yatır. İsti ərazilərdə qış boyu fəal qalsa da, daha sərin iqlimlərdə qışda iki aya qədər su altında, palçıqda yuxu vəziyyətinə keçə bilir. Bu zaman aşağı metabolizm səviyyəsində olur və nəfəs almır, lakin suyun oksigenindən istifadə edə bilər. Bu oksigeni kloaka vasitəsilə alır. Çay kuteri qış yuxusu dövründə və ya gecələr yatarkən su bitkiləri altında gizlənməyi üstün tutur. Qidalanma P. concinna əsasən bitki ilə qidalanır, lakin həm bitki, həm də heyvan mənşəli qidaları, həm canlı, həm də ölü yeyə bilər. Qidalanma əsasən mövcud qida mənbələrindən asılıdır. Bəzi mənbələr bu tısbağanın ət yemədiyini qeyd etsə də, yırtıcı davranışlar müşahidə edilmişdir. Su xaricində udmaq qabiliyyəti olmasa da, dadlı bir həşərat və ya qurd üçün sudan çıxaraq suya qayıdır və udur. Kiçik balıqları təqib edərək öldürüb yeyir. Həmçinin çay kənarında tapdığı leşlə də qidalandığı müşahidə edilmişdir. Çay kuterinin üst çənəsində dişə bənzər çıxıntılar var ki, bu da yarpaq və lifli bitkiləri yemək üçün uyğunlaşmadır. Əsas qidası müxtəlif su bitkilərindən və su kənarında bitən bəzi quru bitkilərindən ibarətdir. Həmçinin yığılmış meyvələri də yeyir. Qapalı şəraitdə hər cür bitki və bəzi "ət" növlərini qəbul edir. Tısbağalar kalsiumu ayrıca formada, məsələn, kəllə sümüyü kimi qəbul edərək kalsium qəbulunu özü tənzimləyə bilər.
https://www.tn.gov/twra/wildlife/reptiles/turtle/river-cooter.html
https://herpsofnc.org/river-cooter/
https://www.outdooralabama.com/turtles/river-cooter
https://animalia.bio/river-cooter
https://nas.er.usgs.gov/queries/greatlakes/FactSheet.aspx?Species_ID=1250&Potential=Y&Type=2&HUCNumber=DGreatLakes
https://www.inaturalist.org/taxa/39830-Pseudemys-concinna
https://en.wikipedia.org/wiki/River_cooter
Tarix : 22 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
