Bruno Bauer (1809-1882) - Alman filosofu və teoloq. XIX əsrin ən mübahisəli və radikal düşünürlərindən biri olaraq tanınır. Onun ən çox tanınan töhfələri, xüsusən dini, tarix və fəlsəfə ilə bağlı tənqidi yanaşmalarında yer alır. Bauer, həmçinin "Gənc Hegelçilər" hərəkatının əsas üzvlərindən biri idi və onun əsərləri, xüsusilə dini və sosial məsələlərə dair tənqidləri, dövrünün intellektual mühitində böyük təsir yaratmışdır. Erkən həyatı və təhsili Bruno Bauer 1809-cu ildə Almaniyanın Eilpe şəhərində anadan olmuşdur. O, teologiya üzrə təhsil almış və ilk dövrlərində dinlə bağlı suallar ortaya qoymuşdur. Berlin Universitetindəki təhsili zamanı Hegel'in fəlsəfəsi ilə tanış olmuş və Hegel'in dialektik yanaşmalarına dərin maraq göstərmişdir. Bu, Bauer'in gələcəkdəki düşüncə sistemini və dini tənqidlərini formalaşdıran mühüm bir amil olmuşdur. Dini tənqid və ilk əsərləri Bauer, başlanğıcda teologiya sahəsində fəaliyyət göstərsə də, tezliklə ənənəvi dini inançlara qarşı ciddi tənqidlər irəli sürmüşdür. Onun ən tanınmış əsərlərindən biri "Evangeliyaların Xristosu" (1835) adlı kitabıdır. Burada Bauer, İsa peyğəmbərin tarixdən əvvəl yaradılmış bir mif olduğunu iddia edərək, xristianlığın əsasının tarixə deyil, mifoloji hekayələrə dayandığını bildirmişdir. O, xristianlığın yalnız dini bir ilham yox, sosial və siyasi təsirlər nəticəsində formalaşdığını vurğulamışdır. Bauerin bu fikirləri dövrünün digər dini düşünürləri tərəfindən kəskin şəkildə tənqid edilmişdir. Lakin, o dövrdəki Gənc Hegelçilər hərəkatının tərkibində Bauer'in fikirləri müsbət qarşılanmışdır. Bu hərəkat, Hegel'in dialektik metodunu istifadə edərək, mövcud siyasi və dini sistemləri tənqid etməyi məqsəd qoymuşdur. Fəlsəfi və tarixi yanaşmalar Bauer'in fəlsəfi dünyagörüşü zamanla daha da radikallaşmış və o, yalnız dini mülahizələrlə kifayətlənməyərək, cəmiyyətin və siyasətin tənqidinə də yönəlmişdir. Onun əsərlərində fəlsəfi mülahizələr çox vaxt tarixi materializm və ictimai ədalət mövzuları ilə əlaqələndirilir. Bauerin ən mühüm əsərlərindən biri də "Yəhudi Məsələsi" (1843) adlı kitabıdır. Bu əsərdə o, Yəhudi xalqının siyasi və mədəni azadlıqlarını tənqid etmiş və demişdir ki, yalnız siyasi azadlıq onları həqiqətən bərabərlik və ədalətə yaxınlaşdırmaz. Bauer, Yəhudilərin cəmiyyətdə bərabərliyini yalnız ümumi sosial və siyasi dəyişikliklərlə mümkün olduğunu iddia etmişdir. Bu əsər, Bauerin sosial və siyasi nəzəriyyələrini ortaya qoymuş, onu dövrünün ən radikal fəlsəfi fiqurlarından biri halına gətirmişdir. Marx ilə mübahisələr və siyasi fəaliyyət Bauer, Karl Marx ilə ideoloji olaraq ciddi qarşıdurmalar yaşamışdır. Marx, Bauer'in idealist yanaşmalarını və tarixə dair nəzəriyyələrini tənqid etmiş və Bauer'i praktiki sosial dəyişikliklərə dair realist yanaşmalarla müqayisədə daha çox fəlsəfi idealizmlə məşğul olmaqda ittiham etmişdir. Marx, Bauer'in fikirlərini daha çox məntiqi olaraq tənqid etmiş və onun materialist yanaşmanın gücünə inanmadığını vurğulamışdır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Bruno_Bauer
https://plato.stanford.edu/entries/bauer/
https://www.britannica.com/biography/Bruno-Bauer
https://www.marxists.org/archive/marx/works/1882/05/bauer.htm
https://www.goodreads.com/author/show/1149239.Bruno_Bauer
https://plato.stanford.edu/archIves/fall2009/entries/bauer/
https://www.jewishencyclopedia.com/articles/2668-bauer-bruno
Tarix : 21 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
