Braziliya qozu zəhərli qurbağası (Adelphobates castaneoticus) - Dendrobatidae fəsiləsinə aid bir qurbağa növüdür. Bu növ yalnız Braziliyanın Pará ştatında yayılmışdır. Qurbağanın adı, onun balalarının bəzən Braziliya qozu ağacının sərt qabıqlarında inkişaf etməsindən qaynaqlanır. Bu qozlar meşə zəmininə düşür və aqutilar kimi heyvanlar tərəfindən açılaraq toxumları yeyilir, boş qabıqlar isə su ilə dolur. Təsvir Braziliya qozu zəhərli qurbağası çox kiçik bir qurbağa növüdür. Uzunluğu 18-23 mm (0.7-0.9 düym) arasında dəyişir; dişilər adətən erkəklərdən daha böyük olur. Qurbağanın bel tərəfi parlaq qara rəngdə olub, üzərində ağ və ya müxtəlif çalarlı sarı ləkələr və işarələr var. Ön ayaqların bədənə birləşdiyi yerdə parlaq sarı və ya narıncı ləkə, arxa ayaqların diz oynağının hər iki tərəfində isə iki oxşar ləkə var. Qurbağa hərəkətsiz olduqda bu ləkələr birləşərək böyük bir ləkə əmələ gətirir. Ayağın alt hissəsində də yalnız aşağıdan görünən başqa bir ləkə var. Etimologiya Alimlər bu qurbağanı "Braziliya qozu zəhərli qurbağası" adlandırıblar, çünki bu növ balalarını Braziliya qozu meyvələrinin boş qabıqlarına aparır. Alimlər bu çoxalma prosesində bir neçə növün qarşılıqlı əlaqəsini qeyd ediblər. Əvvəlcə ağac meyvə verir və onu tökür. Sonra aquti kimi məməlilər qozun yemək üçün yararlı hissəsini yeyir, qabığı isə geridə qoyur. Daha sonra qabıq yağış suyu ilə dolar. Nəticədə həşəratlar, qurbağalar və başqa canlılar suya balalarını qoyur. Bu, bir-birini yeyə bilən bir çox növün balalarının yaşadığı kiçik bir ekosistem yaradır. Alimlər qeyd edirlər ki, bu ekosistemdən hansı növün sağ çıxması təkcə ölçüdən deyil, həm də balaların qoyulma vaxtından asılıdır. Yayılması Braziliya qozu zəhərli qurbağası Braziliyanın mərkəzi yağış meşələrində yayılmışdır. Bu növ Pará ştatının bir neçə ərazisində, Xingu çayı yaxınlığındakı Cachoeira Juruá, tip lokaliteti olan Taperinha (təxminən 300 km şimal-qərbdə) və Santarém yaxınlığındakı Flona Tapajos-da rast gəlinir. Bu yerlər bir-birindən uzaqda yerləşir və bu qurbağanın məlum olandan daha geniş yayıldığı, lakin digər ərazilərdə aşkar edilmədiyi ehtimal edilir. Qurbağa meşə zəminindəki yarpaq töküntüləri arasında yaşayır və bəzən aşağı bitkilərə dırmaşır. Bioloji xüsusiyyətlər Braziliya qozu zəhərli qurbağası gündüz fəal olur və qarışqa, termit və digər kiçik onurğasızları ilə qidalanır. Yumurtalar yerə qoyulur və erkək fərd tərəfindən qorunur. Yumurtalar çatdıqda erkək balaları ağac çuxurları, kütüklərdəki su çənələri və ya meşə zəminindəki su ilə dolu qoz qabıqları kimi müvəqqəti su mənbələrinə daşıyır. Burada balalar sürətlə inkişaf edir, ağcaqanad balaları, kiçik qurbağa balaları və digər kiçik canlılarla qidalanır, həmçinin bitki materialı ilə də qidalanır. Bu qurbağa 5-7 ay ərzində cinsi yetkinliyə çata bilir. Status Braziliya qozu zəhərli qurbağası öz yayılma ərazisində çoxsaylıdır və populyasiya vəziyyəti sabit görünür, baxmayaraq ki, onun qorunma statusu haqqında məlumatlar qismən çatışmazdır. Nəticə etibarilə, IUCN onun qorunma statusunu "ən az narahat edici" kimi qiymətləndirir. Bu növ üçün əsas təhlükələr meşələrin qırılması, kənd təsərrüfatı üçün meşə ərazilərinin dəyişdirilməsi və meşə yanğınlarıdır. Alimlər qeyd edirlər ki, bu növ beynəlxalq ev heyvanı ticarətində görünür, lakin 2023-cü ilə qədər bu vəziyyətin vəhşi populyasiyalar üçün təhlükə yaradıb-yaratmadığı məlum deyil. Bu növün yayıldığı ərazilərdə bir neçə qorunan ərazi var: Floresta Nacional de Altamira, Floresta Nacional do Tapajós, Parque Estadual Cristalino II, Parque Nacional da Serra do Pardo və Reserva Extrativista Riozinho do Anfrisio.
https://amphibiaweb.org/species/1629
https://animalia.bio/brazil-nut-poison-frog
https://uk.inaturalist.org/taxa/64830-Adelphobates-castaneoticus
https://www.amnh.org/exhibitions/frogs-a-chorus-of-colors/poison-dart-frog-vivarium/you-are-what-you-eat
https://biodb.com/species/brazil-nut-poison-frog/
https://www.dendroboard.com/threads/adelphobates-castaneoticus-%E2%80%9Cbrazil-nut-frog%E2%80%9D.164642/
https://en.wikipedia.org/wiki/Brazil-nut_poison_frog
Tarix : 2 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
