Böyükbaş Amazon çay tısbağası (Peltocephalus dumerilianus) - Həmçinin böyükbaş yanboyun kimi tanınır, Podocnemididae fəsiləsinə aid bir tısbağa növü. Taksonomiya Peltocephalus cinsinə aid olan başqa bir, daha böyük növ də məlumdur: nəsli kəsilmiş Peltocephalus maturin. Peltocephalus cinsi, Podocnemididae fəsiləsinin ən əsas cinsidir və təxminən 86 milyon il əvvəl, Təbaşir dövründə ayrılmışdır. Etimologiya Növün elmi adı olan dumerilianus, fransız herpetoloq André Marie Constant Duméril şərəfinə verilmişdir. Təsvir Qeydə alınmış ən böyük nümunənin qabığının uzunluğu 50 sm (1,6 fut) və çəkisi 15 kq (33 funt) olmuşdur. Lakin Alfred Russel Wallace, səyahəti zamanı səkkiz nəfərin yeməyi üçün kifayət qədər böyük bir Peltocephalus nümunəsi ilə qarşılaşdığını və hətta növbəti gün üçün qalıq qaldığını qeyd etmişdir. Bu nümunənin dəqiq ölçüsü məlum deyil. Cinsi dimorfizm, əksər tısbağalarda olduğu kimi, bu növ üçün də xarakterikdir: erkəklər daha böyük, daha geniş başlı və daha uzun quyruqlu olurlar. Bu növ, Podocnemis cinsindən fərqli olaraq, hər şey yeyən olan Madagaskar böyükbaş tısbağası ilə morfoloji bənzərlik daşıyır. Yayılma sahəsi P. dumerilianus Braziliyanın (Amazonas, Pará), Kolumbiya, Fransa Qvianası, Venesuela, Ekvador və bəlkə də Peruda tapılır. Yaşayış yeri P. dumerilianus üçün üstünlük verilən təbii yaşayış yerləri çaylar və şirin su bataqlıqlarıdır. Xüsusilə igapó və digər qara su çay sistemlərini üstün tutur. Davranış Bu tısbağalar ərazi qoruyan olmasa da, güclü çənələri ilə uşağın dizini ciddi şəkildə yaraladığı qeyd olunub. Ribeirinhos (çay sahilində yaşayan yerli əhali) tez-tez onların böyüklərin barmaqlarını kəsdiyini bildirir. Hətta cavan fərdlərin də dişləri digər tısbağaların qarın qabığını parçalaya biləcək qədər güclüdür. Əsarətdə olan nümunələr digər tısbağa növlərinə qarşı yüksək dərəcədə aqressiv ola bilər, hətta onları öldürə bilər. Digər Podocnemididae tısbağaları ilə müqayisədə daha az çevik üzücülərdir və ümumiyyətlə uzun məsafələrə səpələnmədikləri düşünülür. Məsələn, 19 yaşlı bir erkək fərd, kürüyündə ilk dəfə qeydə alındığı eyni axında yenidən tutulmuşdur. Qorunma statusu Bu növ IUCN tərəfindən "Zəif" kateqoriyasında siyahıya alınmışdır, lakin bu qiymətləndirmə 1996-cı ildə aparılmışdır. Bu, artıq növ üçün mövcud təhlükə səviyyəsini əks etdirməyə bilər, çünki mədən fəaliyyəti və pestisidlərdən çayların çirklənməsi, meşəliklərin məhv edilməsi və hidroelektrik infrastrukturasının inşası kimi amillərlə yaşayış mühitinin degradasiyası baş verib. Bundan əlavə, qanunsuz qızıl mədənçiliyi hər il 1000-dən çox tısbağanın yaşayış mühitindən çıxarılmasına səbəb olur (bu rəqəm daha çox ola bilər) və onlar bazarada hər tısbağa üçün 50 ABŞ dolları qədər qiymətə satıla bilər.
https://www.edgeofexistence.org/species/big-headed-amazon-river-turtle/
https://herpetozoa.pensoft.net/article/67807/
https://www.reptilesofecuador.com/peltocephalus_dumerilianus.html
https://www.inaturalist.org/taxa/73894-Peltocephalus-dumerilianus
https://www.zobodat.at/pdf/HER_34_0207-0222.pdf
https://turtlesandtortoises.com/shop/turtles/big-headed-amazon-river-turtles-peltocephalus-dumerilianus-cb-2019/
https://en.wikipedia.org/wiki/Big-headed_Amazon_River_turtle
Tarix : 27 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
