Böyük qulaqsız kərtənkələ (Cophosaurus texanus) - Monootipik Cophosaurus cinsində yeganə növ. Bu növ kiçik qulaqsız kərtənkələlər və Holbrookia cinsinə aid digər növlərlə yaxından əlaqəlidir. Əslində, 1852-ci ildən 1970-ci illərə qədər bu növ Holbrookia cinsinə aid edilərək Holbrookia texana adlandırılmışdır. Qulaqsız kərtənkələlərin xarici qulaq açıqlığı yoxdur, bu onların qumda qazmağa uyğunlaşmasıdır. Eyni zamanda, çənə altı hissəsi daxilə çəkilmiş və üst dodaq pulcuqları genişləndirilmişdir. Böyük qulaqsız kərtənkələlər cinsi dimorfizm nümayiş etdirir: erkəklər dişilərdən daha böyük və rəngarəng olur, xüsusilə cütləşmə mövsümündə çəhrayı və yaşıl rənglərlə parlayır. Erkəklərin yan tərəflərində iki qalın qara zolaq var, dişilərdə isə bu zolaqlar zəif ifadə olunur və ya bəzən tamamilə yoxdur. Etimologiya Cins adı olan Cophosaurus, yunan sözləri olan copho (κουφός), "kar" və saurus, "kərtənkələ" mənalarını verir ki, bu da heyvanın xarici qulaq açıqlığının olmamasına istinaddır. Növün xüsusi epiteti olan texanus isə Texas ştatının adından götürülmüşdür, çünki bu növün təsviri üçün istifadə edilən ilk nümunələr Texasda toplanmışdır. Yarımnövlərin adları latıncadan götürülmüşdür: reticulatus "şəbəkəli" və ya "tor şəkilli" naxış, scitulus isə "gözəl" və ya "cazibədar" deməkdir. Taksonomiya Phrynosomatidae fəsiləsi daxilində Cophosaurus cinsi ən yaxın şəkildə zebra quyruqlu kərtənkələlər (Callisaurus), kiçik qulaqsız kərtənkələlər (Holbrookia) və kənar pəncəli kərtənkələlər (Uma) ilə əlaqəlidir. Bu qrup kollektiv şəkildə Callisaurini tayfasını təşkil edir və adətən "qum kərtənkələləri" adlanır. Cophosaurus cinsi monootipikdir, yəni Cophosaurus texanus bu cinsdə yeganə növdür. Franz Hermann Troschel 1850-ci ildə (lakin 1852-ci ildə nəşr edilmiş) Cophosaurus cinsini və C. texanus növünü təsvir etmişdir. Eyni il Spencer Fullerton Baird və Charles Frédéric Girard tərəfindən növ Holbrookia cinsinə köçürülmüş və sonrakı ədəbiyyatda bir əsrdən çox müddət ərzində H. texana adından istifadə edilmişdir. Troschel təsvirini iki nümunəyə əsaslanmışdı, lakin bu nümunələr İkinci Dünya Müharibəsində itirilmişdir. Təsvir Böyük qulaqsız kərtənkələ orta ölçülü bir kərtənkələdir (yaşadığı ərazidəki digər növlərlə müqayisədə) və qulaqsız kərtənkələlərin ən böyüyüdür. Müxtəlif müəlliflər tərəfindən müxtəlif ölçülər qeyd edilmişdir: Texas böyük qulaqsız kərtənkələsi (C. t. texanus), erkəklər 8,3–18,1 sm (3,3–7,1 düym), dişilər 7–14,3 sm (2,8–5,6 düym); Chihuahuan böyük qulaqsız kərtənkələsi (C. t. scitulus), erkəklər 9–18,4 sm (3,5–7,2 düym), dişilər 6,7–13,5 sm (2,6–5,3 düym) ümumi uzunluğa malikdir.
https://www.inaturalist.org/guide_taxa/1906495
https://wildlifevagabond.com/wildlife/reptiles/lizards/iguanas-and-allies/north-american-spiny-lizards/greater-earless-lizard/
https://animalia.bio/index.php/greater-earless-lizard
http://www.wildherps.com/species/C.texanus.html
https://www.inaturalist.org/taxa/36076-Cophosaurus-texanus
https://www.desertusa.com/animals/greater-earless-lizard.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Greater_earless_lizard
Tarix : 22 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
