Böyük dan (Deutsche Dogge) - Alman mənşəli iri ölçülü mastif it cinsi. Eyni zamanda, alman zadəganlarının mühafizə iti kimi də istifadə olunmuşdur. Böyük dan, İrlandiya "Uolffhaund"u ilə birlikdə dünyanın ən böyük it cinslərindən biridir. Dünyanın ən uzun iti kimi Ginnes Rekordlar Kitabına düşmüş Zeus adlı dan iti 111,8 sm hündürlüyə malik idi. Tarix XVI əsrdə Avropanın bir çox ölkələrinin zadəganları İngiltərə və İrlandiyadan müxtəlif ölçülü və fenotipli, mastif və ya qreyhaund tipli güclü itlər idxal etdilər. Almaniyada bu itlər əvvəlcə "Englische Docke" və ya "Englische Tocke" adlanırdı. Daha sonra bu söz "Dogge" olaraq dəyişdirildi. XVII əsrin əvvəllərindən etibarən bu itlər alman zadəganlarının saraylarında müstəqil şəkildə yetişdirilmişdir. Bu itlər ayı, qaban və maral ovlarında istifadə edilirdi. Seçilmiş itlər isə zadəganların yataq otaqlarında gecələyir və onları sui-qəsd cəhdlərindən qoruyurdular. Ovçuluq metodları dəyişdikdən sonra bu cinslərin çoxu yox oldu. Lakin "Englische Dogge" nadir hala gəldi və daha çox lüks və hobbi iti kimi saxlanıldı. Ad dəyişikliyi 1878-ci ildə Berlində yaradılan bir komitə "Englische Dogge" adını "Deutsche Dogge" (Alman mastifi) olaraq dəyişdirdi. XIX əsrdə bu cins İngiltərə və digər ingilisdilli ölkələrdə "Alman qaban iti" (German Boarhound) kimi tanınırdı. Fransa və Almaniya arasındakı siyasi gərginliklər səbəbilə cinsə fransız adı olan "Grand Danois" (Böyük Danimarkalı) adı verildi və bu ad ingilis dilinə "Great Dane" kimi tərcümə olundu. Almaniyada isə bu cins hələ də "Deutsche Dogge" adlanır. Xüsusiyyətləri Böyük ölçüsü və zərif görkəmi ilə seçilir və tez-tez "itlərin Apollonu" adlandırılır. Erkək itlərin boyu 76 sm, dişilərdə isə 71 sm-dir. Danimarkalılar minimum boy standartlarına cavab vermədikdə itləri diskvalifikasiya edilirlər. Böyük Britaniya və Yeni Zelandiya Kennel Klubları 18 aydan yuxarı erkək itlər üçün minimum çəkini 54 kq, dişi itlər üçün isə 45 kq təyin edir. ABŞ Kennel Klubu isə bu tələbi aradan qaldırmışdır. Bu itlər təbii olaraq sallanan üçbucaq formalı qulaqlara malikdir. Əvvəllər ova uyğunlaşdırmaq üçün qulaqları kəsilirdi, lakin bu praktika artıq bir çox Avropa ölkəsində qadağan edilib. Rənglər 1. Fawn: Sarı-qızılı rəng, qara maska. 2. Brindle: Sarı-qızılı rəng üzərində qara zolaqlar. 3. Qara: Parlaq qara rəng. 4. Arlekin: Ağ fon üzərində düzensiz qara ləkələr. 5. Boz Merle: Boz rəngli tüklərlə örtülmüş. 6. Manto: Qara və ağ rəng kombinasiyası. Sağlamlıq Ən ciddi sağlamlıq problemi mədə burulmasıdır (GDV). Bu vəziyyət tez-tez ölümcül olur. Bundan əlavə, ürək xəstəlikləri, Wobbler Sindromu və omba displaziyası bu cinsdə yayılmışdır. Orta ömür uzunluğu təxminən 8-10 ildir. Xasiyyət Qorxuducu görünüşlərinə baxmayaraq, dünyanın ən mehriban it cinslərindən biridir. Onlar uşaqlarla son dərəcə nəzakətli davranır və sahiblərini razı salmaq üçün hər şey edirlər. Ailələrinə qarşı çox mehribandırlar və tək qalmaqdan nifrət edirlər. Əgər çox vaxtınızı evdən kənarda keçirirsinizsə və itinizi özünüzlə apara bilmirsinizsə, bu cins sizin üçün uyğun deyil. Çox uzun müddət tək qaldıqda dağıdıcı davrana bilərlər. Sosial təbiətlərinə görə, bu itlər digər ev heyvanları və uşaqlarla mükəmməl anlaşırlar, bu da onları ideal ailə iti edir. Ölçülərinə baxmayaraq, çox vaxt özlərini qucaq iti hesab edir, sahibləri ilə hətta eyni oturacağı paylaşmaq istəyirlər. Qidalanma Yalnız nəhəng cinslər üçün xüsusi hazırlanmış yüksək keyfiyyətli qida ilə qidalanmalıdır. Sahiblər bu itlərə insan qidasını nadir hallarda və diqqətlə seçərək verməlidir. Bu cinsin əsas ölüm səbəbi mədə burulmasıdır, buna görə də qidalanma rejiminə ciddi nəzarət etmək son dərəcə vacibdir. Mədə burulması riskini azaltmaq üçün, gündə bir neçə kiçik porsiya yemək vermək, daha yavaş yeməyə məcbur edən xüsusi yemək qablarından istifadə etmək və yeməkdən əvvəl və sonra fiziki aktivliyi məhdudlaşdırmaq lazımdır. Böyük dan balaları Balaları enerjili və daimi qayğı və diqqətə ehtiyac duyurlar. Bu cinsin tam böyüdükdə çox böyük ölçülərə çatdığını nəzərə alsaq, itaət təliminə və sosiallaşmağa erkən başlamaq lazımdır. İncə və ardıcıl təlim onları qısa zamanda nümunəvi bir fərdə çevirə bilir. Balalarla oynayarkən diqqətli olmaq lazımdır. Çünki intensiv fəaliyyət böyüyən sümüklərə və oynaqlara böyük yük salır. Buna görə də bala itlərin təxminən iki yaşına qədər tullanmasına və ya qaçış kimi yüksək təsirli fəaliyyətlərdə iştirak etməsinə icazə verilməməlidir. Mədəniyyətdə Animasiya: "Astro" (The Jetsons cizgi serialından), Marmadyuk (Marmaduke adlı bazar qəzetinin komiks zolağından) və məşhur "Scooby-Doo" televiziya tarixinə damğa vuran 3 ən məşhur Böyük dan nümayəndələridir. Rəmzi əhəmiyyət: Böyük dan 1965-ci ildə Pensilvaniya ştatının rəsmi iti elan edilmişdir. Hərbi xidmət: Böyük Dan "Just Nuisance" II Dünya Müharibəsi zamanı Kral Donanmasında rəsmi şəkildə xidmət etmiş yeganə it olmuşdur. Ən çox qoyulan 10 ad 1. Duke 2. Tank 3. Apollo 4. Brutus 5. Samson 6. Maxi 7. Olympia 8. Harley 9. Dakota 10. Ursa
https://en.wikipedia.org/wiki/Great_Dane
https://www.akc.org/dog-breeds/great-dane/
https://dogtime.com/dog-breeds/great-dane
https://www.britannica.com/animal/Great-Dane
https://www.hillspet.com/dog-care/dog-breeds/great-dane
https://www.purina.co.uk/find-a-pet/dog-breeds/great-dane
https://gdca.org/
https://www.pdsa.org.uk/pet-help-and-advice/looking-after-your-pet/puppies-dogs/large-dogs/great-dane
https://www.chewy.com/education/dog-breeds/great-dane
https://wagwalking.com/breed/great-dane
https://www.dogbreedinfo.com/greatdane.htm
https://www.dogster.com/dog-breeds/great-dane
https://a-z-animals.com/animals/great-dane/
Tarix : 8 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
