Bask çoban iti (Baskca: "Euskal Artzain Txakurra", İspanca: "Perro de Pastor Vasco") - Tarixi Bask bölgəsində yayılmış ənənəvi İspaniya çoban iti növü. Bu, Bask bölgəsinə aid beş it növündən biridir – digərləri "Erbi Txakur", "Pachón de Vitoria", "Villano de Las Encartaciones" və "Villanuco de Las Encartaciones"dir. Bask çoban iti eyni zamanda Bask bölgəsinə aid 14 heyvan növündən biridir. Tarix Bask xalqının ənənəvi it növüdür və bu tip itlər Bask mifologiyasında da öz əksini tapmışdır. Bask bölgəsinin kilsə və monastırlarında XVI əsrdən etibarən oxşar itlərin freskalarda təsvir edilməsi, daha sonra isə Luis Paret Alcazar, Qustav Dore və Adolfo Quiard kimi rəssamların əsərlərində görünməsi bu növün tarixi əhəmiyyətini göstərir. Bu növ, "Real Sociedad Canina de España" tərəfindən 1996-cı ilin yanvar ayında iki növ kimi tanınmışdır: "Iletsua" və "Gorbeiakoa". "Gorbeiakoa" növü Gorbea bölgəsindən yayılmışdır. "Iletsua" Bask dilində "tüklü" və ya "qarışıq" mənasını daşıyır. İspaniya hökuməti tərəfindən 2001-ci ildə rəsmi olaraq tanınmış və ilk olaraq yalnız "Gorbeiakoa" növü üçün standartlar təyin edilmişdir. "Iletsua" növü isə 2002-ci ildə tanınmışdır. Həmçinin, 2001-ci ildə hər iki növ, "Bask Muxtar Vilayətinin" hökuməti tərəfindən yayımlanan yerli Bask növlərinin rəsmi siyahısına daxil edilmişdir. 2003-cü ildə isə yetişdirilmə və qeydiyyatla bağlı xüsusi qanunvericilik tətbiq edilmişdir. 2009-cu ildə hər iki növün ümumi sayının təxminən 500 olduğu təxmin edilirdi. "Gorbeiakoa" tarixən "Gorbeia Təbii Parkı" ilə əlaqələndirilsə də, həm "Gorbeiakoa", həm də "Iletsua" tarixi Bask regionu boyunca yayılmışdır. 1950-ci illərdə bəzi Basklar, ABŞ-a çoban kimi işləmək üçün gedərkən özləri ilə çoban itlərini də aparmışdılar. Xüsusiyyətlər Hər iki növün bir çox ortaq xüsusiyyəti var. Bədən güclü və düzbucaqlı formadadır, adətən boyundan 10-20% daha uzundur. Gözlər oval və ya qəhvəyi, bəzən də kəhribar rəngdə ola bilər. Qulaqlar orta ölçüdə, üçbucaq formasında və ya asıq, ya da qatlanmış ola bilər. "Gorbeiakoa" növünün yumşaq və hamar tükləri orta uzunluqdadır. Üz və ayaqların ön hissəsində daha qısa, arxa hissələrdə isə bir qədər daha uzundur. Rəngi ya qırmızı, ya da açıq qəhvəyi ola bilər. Əgər qırmızıdırsa, burun hissəsində tündləşmə tez-tez müşahidə edilir. Erkəklərin boyu 47-61 sm, çəkisi isə 18-36 kq arasında dəyişir. Dişilər bir qədər kiçik olur, çəkisi 17-29 kq arasındadır. "Iletsua" növünün tükləri "Gorbeiakoa" ilə müqayisədə daha kobud və sərtdir. Orta uzunluqda olan tüklər, ayaqların ön hissəsində bir qədər daha qısadır. Rəngi ya darçın, ya da açıq qəhvəyi ola bilər. Erkəklərin boyu 47-63 sm, çəkisi 18-33 kq, dişilərin boyu isə 46-58 sm, çəkisi 30 kq-a qədər ola bilər. Qulluq Hər iki növ Bask çoban itinin paltarları görünüş və toxunuş baxımından çox fərqli olsa da, onlar oxşar qulluq tələb edirlər. Bu itlər yalnız ildə bir neçə dəfə yuyulmalıdır, çünki çox tez-tez yuyulmaq kürkün təbii yağlarını itirərək, tüklərin bütövlüyünün qorunmasına mənfi təsir göstərə bilər. Gündəlik bir darama, onların nisbətən qalın, çirkə davamlı kürklərindən düyünləri və kirləri təmizləmək üçün kifayətdir. Bask çoban itinin qulaqlarına xüsusi diqqət yetirilməlidir. Bu cinsin sallanan qulaqları, qulaq infeksiyalarına meyllidir. Diş və dırnaq baxımına kiçik yaşda başlanılmalıdır. Dişlər həftəlik, dırnaqlar isə aylıq qulluq tələb edir. Temperament Bask çoban itləri adətən bütün yaş qruplarından olan ailə üzvləri ilə çox mehriban və açıqfikirli olurlar və ailələri ilə fiziki olaraq yaxın olduqda xoşbəxt olurlar. Onlar uşaqlara qarşı çox mehriban və sevgi dolu, ailə üzvlərinə isə çox sadiqdirlər, amma bəzən həddindən artıq qoruyucu ola bilərlər. Çox enerjili olduqları üçün, kiçik yaşlı uşaqlarla oynaması zədələrə səbəbiyyət verə bilər. Onlar təbii olaraq müəyyən dərəcədə ərazi hissinə malikdirlər və bəzi qoruma instinktlərinə sahibdirlər, buna görə də yad adamlara qarşı çox ehtiyatlı ola bilərlər, amma yad adam sahibi tərəfindən təqdim olunduqdan sonra, tezliklə daha dostca tərəflərini göstərirlər. Ümumiyyətlə insanlara qarşı mehriban olsalar da, digər heyvanlarla ünsiyyət qurmaq üçün sosiallaşmaya ehtiyac duyurlar. Bu ağıllı və asanlıqla tərbiyə oluna bilən bir it cinsidir. Sahibini məmnun etmək üçün çox istəkli olurlar. Təlim sessiyalarının çox təkrarlanan olması onları darıxdıra bilər. Buna görə də, onları maraqlandırmaq üçün həm yenilik, həm də davamlılıq vacibdir. Sağlamlıq Adətən sağlam və qüvvətli bir cins kimi tanınsa da, bir neçə sağlamlıq probleminə də meyllidirlər. "Hip displaziyası", xərçəng inkişafına meyillilik, doğuştan ürək qüsurları, ilkin "lens lüksasiyası" – lensin çıxması, "katarakt", xroniki qulaq infeksiyaları və qarın şişməsi (bloat) kimi xəstəliklər çox görülür. Bu cinsin ömrü 12-15 il arasında olur. İstifadə Əsrlər boyu Bask ölkəsinin çobanları tərəfindən qoyun sürülərini qorumaq və idarə etmək üçün istifadə edilmişdir. Həmçinin, keçi sürülərinin, mal-qara və atların idarə edilməsində, eləcə də ferma evlərinin qorunmasında da istifadə olunmuşdur. Bu növ, "Txakur probak" adlanan ənənəvi Bask çoban iti yarışlarında istifadə edilir. Həmçinin, 1950-ci ildən etibarən cənub-qərb "Gipuzkoada", Onati şəhərində keçirilən beynəlxalq çoban iti yarışlarında da uğur qazanmışdır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Basque_Shepherd_Dog
https://wagwalking.com/breed/basque-shepherd
https://piensosloboazul.com/en-se/blogs/news/conociendo-al-perro-pastor-vasco-o-euskal-artzain-txakurra
https://dogworld.io/dog-breed/basque-shepherd-dog
https://www.petpaw.com.au/breeds/basque-shepherd-dog/
https://www.petguide.com/breeds/dog/basque-shepherd-dog/
https://www.dogbreedstandards.com/basque-shepherd-dog/
https://www.dogzone.com/breeds/basque-shepherd-dog/
https://www.europetnet.org/pet-resources/dog-breeds/item/1486-basque-shepherd-dog.html
https://www.roysfarm.com/basque-shepherd-dog/
https://aminoapps.com/c/smalldogs/page/item/basque-shepherd-dog/MQ6n_EBh0I21xrqVGGaVYgRaXrPPlqQ3mk
https://academichound.com/the-basque-shepherd-dog/
Tarix : 13 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
