Barbari makakı (Macaca sylvanus) - Həmçinin Barbari meymunu kimi tanınan, Əlcəzair, Tunis və Mərakeşin Atlas dağlarına, həmçinin Cəbəllütariqdə kiçik bir introduksiya edilmiş populyasiyaya aid makak növü. Bu, Macaca cinsinin tip növüdür. Bu növ xüsusi maraq doğurur, çünki erkəklər gənclərin böyüdülməsində atipik rol oynayır. Atalığın qeyri-müəyyən olması səbəbilə, erkəklər bütün körpələrin böyüdülməsində mühüm rol oynayır. Ümumiyyətlə, Barbari makaklarının hər iki cinsi və bütün yaş qrupları gənclərin böyüdülməsində iştirak edir. Taksonomiya Barbari makakı ilk dəfə Aristotelin e.ə. IV əsrdə yazdığı "Heyvanlar Tarixi" əsərində elmi ədəbiyyatda təsvir edilmişdir. O, "qolları insan kimi, ancaq tüklərlə örtülü", "ayaqları növünə görə fərqlidir ... böyük əllər kimi" və "quyruğu mümkün qədər kiçik, sadəcə quyruq göstəricisi kimi" olan bir meymundan bəhs edir. Ehtimal olunur ki, Qalen (e.ə. 129–216) e.ə. II əsrdə Barbari makakını disseksiya etmiş və daxili quruluşun insanla eyni olduğunu güman etmişdir. Onun əsərinin nüfuzu o qədər böyük idi ki, bəzi səhvləri yalnız Andreas Vesalius (1514–1564) tərəfindən min il sonra düzəldildi. Barbari makakı Konrad Qessnerin 1551-ci ildə yazdığı "Heyvanlar Tarixi" əsərində Simia qrupuna daxil edilmişdir. Filogeniya Barbari makakı ən əsas makak növüdür. Filogenetik və molekulyar analizlər göstərir ki, bu növ bütün Asiya makak növlərinin qardaş qrupudur. Filogenetik təhlil nəticələri göstərir ki, Barbari makakının xromosomları 1, 4, 9 və 16 xromosomlar istisna olmaqla, rezus makakının xromosomlarına bənzəyir. Həmçinin məlum olub ki, Barbari makakının 18-ci xromosomu insanın 13-cü xromosomu ilə homologdur. Təsvir Barbari makakının tünd çəhrayı üzü, açıq bej, qızılı-qəhvəyi və ya boz tükləri və daha açıq rəngli qarın hissəsi var. Yetkin fərdlərin rəngi yaşla dəyişir. Yetkin və yarımyetkin fərdlərdə bel tükləri açıq və tünd rəngli zolaqlıdır, bu fərdi tüklərin zolaqlanması ilə əlaqədardır. Yazın əvvəllərində temperatur yüksəldikcə, yetkin makaklar qış tüklərini tökürlər. Növ cinsi dimorfizm göstərir, erkəklər dişilərdən daha böyükdür. Dişilərin orta baş-bədən uzunluğu 55,7 sm (21,9 düym), erkəklərdə isə 63,4 sm (25,0 düym) təşkil edir. Sümüksüz, qalıq quyruq digər makak növlərinə nisbətən çox kiçilmişdir və əgər mövcuddursa, 4–22 mm (0,16–0,87 düym) uzunluğundadır. Erkəklərin daha görkəmli quyruğu ola bilər, lakin bu barədə məlumat azdır. Dişilərin orta çəkisi 9,9–11 kq (22–24 funt), erkəklərin isə 14,5–16 kq (32–35 funt) arasındadır. Yayılması və yaşayış mühiti Tarixən Barbari makakı Liviyadan Mərakeşə qədər Şimali Afrika boyunca yayılmışdır. Bu, Səhra çölünün şimalında yaşayan yeganə Afrika primatıdır. Əsasən Mərakeşin Rif, Orta və Yüksək Atlas dağ silsilələrinin parçalanmış ərazilərində və Əlcəzairin Böyük və Kiçik Kabil dağ regionunda yaşayır. 400–2.300 m (1.300–7.500 fut) hündürlükdə qeydə alınmışdır, lakin daha yüksək hündürlükləri üstün tutur. Mərakeş və Əlcəzair populyasiyaları təxminən 700 km (430 mil) məsafədədir, baxmayaraq ki, Holosen dövründə bu məsafə daha kiçik idi. Davranış və Ekologiya Barbari makakı sosial bir növdür, bir neçə dişi və erkəkdən ibarət qarışıq qruplar təşkil edir. Dəstələr 10-dan 100-ə qədər fərddən ibarət ola bilər və matriarxal quruluşa malikdir, iyerarxiya başlıq dişinin nəsli ilə müəyyən edilir. Digər makaklardan fərqli olaraq, erkəklər gənclərin böyüdülməsində iştirak edirlər. Erkəklər körpələrlə oynamaq və onları təmizləmək üçün çox vaxt sərf edə bilərlər. Bu yolla, erkəklər və gənclər arasında güclü sosial əlaqə yaranır, həm öz övladları, həm də dəstənin digər üzvlərinin övladları ilə. Bu, dişilərin seçiciliyinin nəticəsi ola bilər, çünki onlar daha çox valideynlik edən erkəkləri üstün tuturlar.
https://apenheul.com/primates-abc/barbary-macaque
https://www.folly-farm.co.uk/zoo/meet-the-zoo-animals/barbary-macaque/?srsltid=AfmBOoqrJG5aez5lhHTE1dcfD2UueJok5x2M4NhoPAQ4OSvaOnQBNDws
https://www.nhm.ac.uk/discover/barbary-macaques-europe-and-north-africas-last-monkeys.html
https://neprimateconservancy.org/barbary-macaque/
https://www.britannica.com/animal/Barbary-macaque
https://www.story-rabat.com/barbary-macaque/
https://en.wikipedia.org/wiki/Barbary_macaque
Tarix : 20 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
