Aye-aye - Madaqaskar adasında yaşayan, nadir və maraqlı bir primat növü. Dünyanın ən qəribə və az tanınan heyvanlarından biri olan bu lemur, xüsusilə fiziki xüsusiyyətləri və təkamül prosesi ilə diqqət çəkir. Gecə aktiv olan aye-aye, özünəməxsus adaptasiya xüsusiyyətlərinə və həyat tərzinə sahibdir. Taksanomiyası və təkamülü Aye-aye, Daubentoniidae ailəsinə məxsusdur və Daubentonia cinsinin yeganə üzvüdür. Bu, onun nisbətən nadir bir primat növü olduğunu göstərir. Aye-ayenin taksonomiyası, onun yaxın qohumlarının təbiətdəki digər lemurların və primatların çox fərqli xüsusiyyətlərindən ayrılmasını təmin edir. Aye-ayenin nəsli, təkamül prosesində çox fərqli bir yola qədəm qoymuşdur. Aye-ayenin təkamülü, meşəlik və tropik ərazilərdə yaşamış başqa primatlardan daha çox adaptasiya tələb etmişdir. Təbiətdəki digər lemur növləri ilə müqayisədə, aye-ayenin uzun barmağı təkamül prosesində yaranmış və onun xüsusi qidalanma tərzinə uyğunlaşmış bir xüsusiyyətdir. Fiziki xüsusiyyətləri və ölçüləri Aye-aye, kiçik bədənli, gecə həyatı keçirən primatdır. Onun bədəni orta ölçüdədir, ancaq başı böyük və gözləri çox genişdir. Bu xüsusiyyətlər, aye-ayenin qaranlıq meşələrdə daha yaxşı görməsinə imkan verir. Fiziki göstəriciləri: Boyu: Təxminən 40-50 santimetrə çatır, amma uzun quyruğu bəzən bədənindən daha uzun ola bilər, təxminən 60 santimetrə qədər. Çəkisi: 2.5-3.5 kq arasında kiçik bir primatdır. Bu, onun sürətlə hərəkət etməsini və ağacların arasına girməsini asanlaşdırır. Quyruğu: Bədəninə nisbətən daha uzun və tüklüdür. Bu, heyvanın ekosistemindəki hərəkətliliyi və balansını təmin etməyə kömək edir. Əl və barmaqlar: Ən diqqət çəkən xüsusiyyətlərindən biri onun çox uzun və incə orta barmağıdır. Bu barmaq, təxminən bədənin yarısı qədər uzun olur və aye-aye bu barmağı ağacların qabığından böcəkləri çıxarmaq üçün istifadə edir. Etimologiyası Aye-ayenin adı, Madaqaskar adasında yaşayan bu nadir və qeyri-adi heyvanın yerli dilindən götürülmüşdür. "Aye-aye" adı, yerli Malqiş dilli cəmiyyətlərində istifadə edilən "ay-ay" və ya "ai-ai" səsli ifadələrinə əsaslanır. Bu səsli ifadə, heyvanın adının bir növ təkrarı olaraq, heyvanın çıxardığı səslərlə əlaqələndirilir. Latınca isə, aye-ayenin elmi adı "Daubentonia madagascariensis"dir. Daubentonia cinsi adı, 18-ci əsr fransız təbiətşünası M. Daubentonun adından götürülmüşdür. Bu təbiətşünas heyvanın tədqiqində mühüm rol oynamış və ilk dəfə olaraq aye-aye haqqında ətraflı məlumat vermişdir. Madagascariensis isə, heyvanın Madagaskar adasında yerləşdiyini göstərən latın mənşəli bir termindir. Ekologiya və yaşayış sahəsi Aye-aye, yalnız Madaqaskarda mövcuddur və bu adanın tropik meşələrində yaşayır. Madaqaskar həm florası, həm də faunası ilə dünya miqyasında bənzərsizdir. Aye-aye bu ekosistemdə əsasən gecə ov edir və yemək tapmaq üçün çox çevik və adaptiv bir üsuldan istifadə edir. Əsas qida mənbələri ağaclarda yaşayan böcəklər, qurbağalar, meyvələr və ağacların şirələridir. Çox nadir və təkbaşına yaşayan bir heyvandır. Onun gecə fəaliyyəti, ətraf mühitə uyğun olaraq, gündüz saatlarında gizlənərək dincəlməsini təmin edir. Təbiətdə, xüsusilə ağacların gövdələrində və qabıqlarında böcəkləri taparaq qidalanır. Uzun barmağı bu məqsədlə xüsusi olaraq təkamül etmişdir. Yerli inanclar və təhlükə altında olması Aye-aye, Madaqaskarda yaşayan yerli əhali tərəfindən bəzən uğursuzluq kimi qəbul edilir. Onun qeyri-adi görünüşü və xüsusiyyətləri, bir çox yerli əhali üçün bədbəxtlik və ya ölümə işarə edir. Bu səbəbdən aye-ayeni öldürmək və ya ona zərər vermək hallarına rast gəlmək mümkündür. Bu da, onların azalmasına səbəb olur. Bununla yanaşı, Madaqaskarın tropik meşələrinin sürətlə azalması, aye-ayenin təbii yaşayış mühitini məhv edir. Qorunma statusu və gələcək perspektivlər Aye-aye, Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə Cəmiyyəti (IUCN) tərəfindən "təhlükədə olan" növ olaraq siyahıya alınmışdır. Bu, onun nəsli kəsilmək təhlükəsi ilə üzləşdiyini göstərir. Madaqaskarda müəyyən sahələrdə təbiətin qorunması məqsədilə milli parklar yaradılsa da, bu tədbirlər yetərli deyil. Aye-ayenin qorunması, həm də yerli əhali ilə əməkdaşlıq tələb edir. Aye-ayenin əhəmiyyəti və ekologiyası barədə yerli əhalini maarifləndirmək vacibdir. Həmçinin, bu heyvanın qorunması yalnız aye-aye üçün deyil, eyni zamanda Madaqaskardakı digər növlərin də qorunmasına kömək edəcəkdir.
https://evrimagaci.org/madagaskar-maymunu-olarak-da-bilinen-ayay-turunde-altinci-parmak-kesfedildi-8301?srsltid=AfmBOooMeK3L_URuHw3v0LDuV2ofXM9c1O5Q-rqze3rMbe2pcwNKBTkh
https://naturerules1.fandom.com/wiki/Aye-aye
https://allyouneedisbiology.wordpress.com/2017/02/12/aye-aye-2/
https://www.britannica.com/animal/aye-aye
https://www.worldwildlife.org/magazine/issues/spring-2021/articles/meet-the-aye-aye-the-world-s-weirdest-primate
Tarix : 2 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
