Avstraliya qutanı (Pelecanus conspicillatus) - Pelecanidae fəsiləsinə aid böyük su quşu. Avstraliya və Yeni Qvineyanın daxili və sahil sularında geniş yayılmışdır, həmçinin Fici, İndoneziyanın bəzi hissələrində və Yeni Zelandiyada təsadüfi qonaq kimi müşahidə edilir. Taksonomiya Avstraliya qutanı ilk dəfə 1824-cü ildə Hollandiyalı təbiətşünas Coenraad Jacob Temminck tərəfindən təsvir edilmişdir. Onun xüsusi epiteti Latınca "conspicere" (görmək) sözündən götürülmüşdür və quşun göz ətrafındakı nəzərəçarpan işarələrə istinad edir. Təsvir Avstraliya qutanı ölçülərinə görə orta böyüklükdə qutan növüdür. Qanad aralığı 2.3–2.6 metr, çəkisi isə 4–13 kq arasında dəyişir. Əksər qutanlar 4.54–7.7 kq çəkiyə malikdir. Bu, orta çəki baxımından Avstraliyanın ən ağır uçan quş növlərindən biridir. Çəhrayı dimdiyi nəhəngdir və quşlar aləmində ən uzun dimdiyə malikdir. Rekord ölçülü dimdiyin uzunluğu 50 sm olmuşdur. Dişilər bir qədər kiçik olur və dimdikləri də xeyli kiçikdir. Ümumi uzunluğu dimdiyi ilə birlikdə 152–188 sm arasında dəyişir. Avstraliya qutanı əsasən ağ rənglidir. Qanadlarının üst hissəsində ağ ləkələr və quyruq hissəsində ağ "V" forması var. Çütləşmə dövründə göz ətrafındakı dəri və dimdiyin son hissəsi narıncı rəng alır, boğaz nahiyəsi isə tünd göy, çəhrayı və qırmızı rənglərə çalır. Çütləşmə mövsümündən kənar dövrdə dimdiyi və göz ətrafı açıq sarı, boğaz nahiyəsi isə açıq çəhrayı rəngdə olur. Cavan quşlar yetişkinlərə bənzəyir, lakin qara rəng əvəzinə qəhvəyi rəng üstünlük təşkil edir və qanadlarının üstündəki ağ ləkələr daha kiçik olur. Yayılması və yaşayış yeri Bu növ Avstraliya və Tasmaniyanın geniş ərazilərində müşahidə edilir. Avstraliya qutanları əsasən sıx su bitkiləri olmayan böyük su sahələrində yaşayır. Onların yaşayış yerlərinə böyük göllər, su anbarları, çaylar, estuariyalar, bataqlıqlar, quru zonalarda müvəqqəti su basmış ərazilər, kənd təsərrüfatı kanalları, duz gölməçələri və sahil laqunları daxildir. Ətraf mühit onlar üçün ikinci dərəcəlidir: meşə, çöl, səhra, estuariya çəmənlikləri, şəhər parkları və ya sənaye zonaları ola bilər, əsas şərt isə kifayət qədər qida təmin edən açıq su sahələrinin olmasıdır. Lakin çütləşmə dövründə daha az narahatlıq olan əraziləri üstün tuturlar. Onlar həmçinin çəmənliklərdə, qumlu sahələrdə, çimərliklərdə, riflərdə, iskələlərdə və dirəklərdə dincələ bilərlər. Qidalanma Avstraliya qutanları su səthində üzərkən dalğıclıq edərək qidalanır. Balıqları daha dayaz sulara sürürlər və həssas dimdikləri ilə ovlarını tuturlar. Bəzi böyük su sahələrində 1900-ə qədər fərddən ibarət qruplar müşahidə edilmişdir. Onlar həmçinin tək-tək də qidalana bilər. Əsas qidası balıqdır və tez-tez qızılbalıq, Avropa çəkisi və Avropa qızılxallı kimi introduksiya edilmiş növlərlə qidalanır. Mümkün olduqda, yerli balıqları da yeyir, xüsusilə "Leiopotherapon unicolor" növünə üstünlük verir. Lakin Avstraliya qutanı digər qutanlara nisbətən daha az növ balıqla qidalanır və daha az seçicidir. Həşəratlar, xərçəngkimilər, xüsusilə yabbilər, karideslər və "Macrobrachium" cinsindən olan növlərlə də qidalanır. Bu qutan tez-tez digər quşları, o cümlədən gümüş qağayılar, Avstraliya ağ ibislər və boz ördəkləri, həmçinin onların yumurtalarını, balalarını və yetişkinlərini yeyir. Bəzən su altında tutaraq boğurlar. Sürünənlər, amfibiyalar və kiçik məməlilər də əlçatan olduqda ovlanır. Hətta kiçik itləri belə udduqları qeyd edilmişdir. Avstraliya qutanı digər su quşlarından, məsələn, qarabatdaqlardan qida oğurlamaqla da məşğul olur. Gənc qutanların bir-birini yeməsi halları da qeydə alınmışdır. Çoxalma Avstraliya qutanı 2–3 yaşında çoxalmağa başlayır. Çütləşmə mövsümü tropik ərazilərdə (26°S-dən şimalda) qışda, cənubi Avstraliyanın bəzi hissələrində isə yazda baş verir. Daxili ərazilərdə yağışdan sonra hər hansı bir vaxt çütləşmə baş verə bilər. Yuva torpaqda və ya qumda dayaz bir çökəklikdən ibarətdir, bəzən otla örtülür. Cənubi Avstraliyadakı Aleksandrina gölündə ot platformaları üzərində yuva qururlar. Nadir hallarda daha mürəkkəb yuvalar da müşahidə edilmişdir. Yuva qurma koloniyal şəkildə baş verir, adalarda və ya göl və dəniz yaxınlığındakı qorunqulu ərazilərdə yerləşir. Avstraliya qutanları bir dəfəyə 1–4 (adətən 2) ağ yumurta qoyur. Yumurtalar 32–35 gün müddətində inkubasiya olunur. Balalar çıxdıqda çılpaq olur, lakin tez bir zamanda boz tüklər əmələ gəlir. Balalar 3 aylıq olanda uçmağa başlayır. Status Avstraliya qutanı qlobal miqyasda təhlükə altında deyil. Uyğun yaşayış yerlərində adətən kifayət qədər geniş yayılmışdır. Nümunə üçün, 1990-cı ilin martında Eyre gölünün müvəqqəti su basması zamanı 200.000-dən çox yetişkin quşun çütləşdiyi qeydə alınmışdır. Növ qanunla qorunur və çirklənmədən dərhal təsirlənmir. Açıq su idman növlərinin populyarlığı səbəbindən Avstraliya qutanının yaşayış yerləri digər bataqlıq ərazilərə nisbətən daha az zərər görmüşdür. Avstraliya qutanı "IUCN"-in Qırmızı Siyahısında "ən az narahatlıq doğuran" növ kimi qiymətləndirilir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Australian_pelican
https://www.nzbirdsonline.org.nz/species/australian-pelican
https://australian.museum/learn/animals/birds/australian-pelican/
https://ebird.org/species/auspel1
https://www.pairidaiza.eu/en/worlds/the-southern-cape/australian-pelican/
https://earthlife.net/australian-pelicans/
https://endlessocean.fandom.com/wiki/Australian_Pelican
https://lombokwildlifepark.com/wildlife/australian-pelican/
https://www.koiknives.com/blogs/pocket-knife-bird-guide/australian-pelican?srsltid=AfmBOorDYrPSadse8meedaPHA__3oFSOgMgZnHSt_LCbrHtBB1eD6MPI
https://study.com/academy/lesson/australian-pelican-facts-lesson-for-kids.html
Tarix : 29 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
