Avrasiya şanapipiyi (Upupa epops) - "Upupa" cinsinin ən geniş yayılmış növü. Yayılması və yaşayış mühiti Avrasiya şanapipiyi Avropa, Asiya və Afrikanın şimal yarısında yayılmışdır. Şimal ərazilərində köçəri bir növdür. Bəzi ornitoloqlar Afrika və Madaqaskar şanapipiklərini onun yarımnövləri hesab edirlər. Taksonomiya Avrasiya şanapipiyi 1758-ci ildə İsveçli təbiətşünas Karl Linney tərəfindən "Systema Naturae" əsərinin onuncu nəşrində təsvir edilmiş və "Upupa epops" binominal adı verilmişdir. Linney bu növü Upupa cinsinə daxil etmişdir. Növün elmi adı olan "epops" qədim yunan dilində şanapipiyə verilən addır. Yarımnövlər Avrasiya şanapipiyinin altı yarımnövü tanınır. Bu yarımnövlər ölçü və lələk rənginin dərinliyi ilə fərqlənir. Əlavə olaraq, şimal-qərbi Hindistanda "U. e. orientalis" yarımnövü təklif edilmişdir. Təsvir Avrasiya şanapipiyi orta ölçülü quşdur, uzunluğu 25-32 sm, qanad açıqlığı 44-48 sm və çəkisi 46-89 qram arasında dəyişir. Növ çox fərqlidir, uzun, incə və aşağı əyilmiş qara dimdiyi və darçını əsaslı rəngi var. Başın güclü əzələləri dimdiyin torpaqda zondlama zamanı açılmasına imkan verir. Şanapipiyin geniş və yumru qanadları güclü uçuş üçün uyğundur. Şimal yarımnövlərində qanadlar daha böyükdür. Şanapipiyin xarakterik dalğalı uçuşu var, bu, hər vuruşun sonunda qanadların yarı qapanması ilə əlaqədardır. Yetkin fərdlər çoxalma mövsümündən sonra tük dəyişdirməyə başlayır və qış köçündən sonra da davam edir. Səs Şanapipiyin çağırışı adətən "oop-oop-oop" kimi səslənir, lakin iki və ya dörd hecalı səslər də tez-tez eşidilir. Digər səslərə qorxduqda çıxardığı xırıltılar və tıslamalar daxildir. Dişilər cütləşmə zamanı erkəklərdən qidalandıqda xırıltılı səs çıxarır. Yayılması və yaşayış mühiti Avrasiya şanapipiyi Avropa, Asiya və Şimali Afrikada geniş yayılmışdır. Avropa və şimali Asiya quşları qışı tropiklərdə keçirir. Afrika populyasiyaları isə bütün il boyu yaşayış yerində qalır. Növ Alyaskada nadir hallarda görülüb. Şanapipilər əsasən gecə vaxtı köç edirlər. Şanapipiyin yaşayış mühiti üçün iki əsas tələb var: qidalanmaq üçün çılpaq və ya az bitki örtüklü torpaq və yuva qurmaq üçün şaquli səthlər (ağaclar, qayalar, divarlar, yuva qutuları, saman yığınları və tərk edilmiş yuvalar). Bu tələblər müxtəlif ekosistemlərdə təmin edilə bilər, buna görə də şanapipiy meşə kənarları, çöllər, savannalar və otlaqlar kimi geniş yaşayış mühitlərində tapılır. Davranış və ekologiya Şanapipiklər günəşlənmək üçün qanadlarını və quyruğunu yerə yayır və başlarını yuxarı qaldırırlar. Onlar həmçinin toz və qum vannalarından zövq alırlar. Qidalanma Avrasiya şanapipiyinin əsas qidası həşəratlardır, lakin kiçik sürünənlər, qurbağalar və bitki maddələri də qidalanır. Tək-tək qidalanır və adətən yer üzərində qidalanır. Nadir hallarda havada qidalanır, bu zaman güclü və yumru qanadları onları sürətli və çevik edir. Adətən açıq ərazilərdə gəzir və vaxtaşırı dayanaraq dimdiyi ilə torpağı zondlayır. Həşərat sürfələri, pupları və torpaq cırcıramaları dimdiyi ilə aşkar edilir və ya güclü ayaqları ilə qazılır. Şanapipiklər həmçinin yarpaq yığınlarına zondlamaq və böyük daşları qaldırmaq üçün dimdiyindən istifadə edirlər. Çoxalma Şanapipik cinsi monoqamdır, lakin cütlük əlaqəsi yalnız bir mövsüm davam edir. Erkək tez-tez ərazisini elan etmək üçün çağırır. Rəqiblər arasında təqiblər və döyüşlər tez-tez baş verir və bəzən qəddar ola bilər. Yuva ağacda və ya divarda bir deşikdə yerləşir və dar girişi var. Dişi tək başına yumurtaları qoruyur. Yumurta sayı yerləşdiyi əraziyə görə dəyişir: Şimal Yarımkürəsindəki quşlar daha çox yumurta qoyur. Yumurtalar yumru və süd mavisi rəngdədir, lakin tez bir zamanda çirklənir. İnsanlarla əlaqə Avrasiya şanapipiyinin qidasına insanlar üçün zərərli hesab edilən bir çox növ daxildir, məsələn, meşə zərərvericisi olan tırtılların pupları. Bu səbəbdən növ bir çox ölkədə qanunla qorunur. Şanapipiklər müxtəlif mədəniyyətlərdə mühüm rol oynamışdır. Qədim Misirdə müqəddəs hesab edilirdi və məzar və məbədlərin divarlarında təsvir edilirdi. Tövratda şanapipiklər yemək üçün nəcis hesab edilən heyvanlar siyahısında qeyd olunub. Quran-da isə "Hudhud" adı ilə məşhurdur. Şanapipik İsrailin milli quşu seçilib və "Cənubi Afrika Universiteti"nin loqosunda təsvir olunub. Qorunma statusu Avrasiya şanapipiyi "Beynəlxalq Təbiətin Mühafizəsi İttifaqı" (IUCN) tərəfindən "ən az narahatlıq doğuran" kimi qiymətləndirilir. Lakin növün populyasiyası davamlı şəkildə azalır, əsas səbəblər yaşayış mühitinin itirilməsi və ovlanmadır. Avropada şanapipiyin populyasiyası sabitdir, lakin bəzi regionlarda təhlükə altındadır. Növ İsveçdə nəsli kəsilmiş hesab edilir və Polşada "aktiv qorunma tələb edən" kimi qiymətləndirilir. İsveçrədə populyasiya bərpa olunub və sabitləşib, lakin hələ də zəifdir.
https://www.birdforum.net/opus/Eurasian_Hoopoe
https://birdsoftheworld.org/bow/species/hoopoe/cur/introduction
https://ebird.org/species/hoopoe
https://birdsoftheworld.org/bow/species/hoopoe/cur/introduction
https://www.rspb.org.uk/birds-and-wildlife/hoopoe
https://www.thainationalparks.com/species/hoopoe
https://www.sdakotabirds.com/species/eurasian_hoopoe_info.htm#google_vignette
https://www.featherbase.info/en/species/upupa/epops
https://www.birdinginportugal.com/hoopoe-kingfisher-bee-eater-roller/eurasian-hoopoe-upupa-epops
https://www.birds-of-north-america.net/Eurasian_Hoopoe.html
https://birds.fandom.com/wiki/Eurasian_Hoopoe
https://www.inaturalist.org/taxa/20969-Upupa-epops
https://www.vogelwarte.ch/en/birds-of-switzerland/eurasian-hoopoe/
https://www.birdwords.co.uk/home-v/bird-factsheets/eurasian-hoopoe-upupa-epops/
https://www.bto.org/understanding-birds/birdfacts/hoopoe
https://bubobirding.com/species/eurasian-hoopoe/
https://www.madeirabirds.com/eurasian-hoopoe-upupa-epops
https://datazone.birdlife.org/species/factsheet/common-hoopoe-upupa-epops/details
https://wildambience.com/wildlife-sounds/eurasian-hoopoe/?srsltid=AfmBOopHxaT1AsRxE8TLFzwXVI9JR4ZwQk1QpCc2cfghcARswTLhYm5M
https://www.lacduder.com/en/discover/birdwatching/birds-of-lac-du-der/the-eurasian-hoopoe/
https://wildlifevagabond.com/wildlife/birds/hornbills-and-hoopoes/hoopoes/eurasian-hoopoe/
https://dic.daugavpils.lv/en/exhibits/15/
https://arturrydzewski.com/hoopoe/
https://www.wildenatur.com/en/birds/eurasian-hoopoe-upupa-epops
https://www.kuwaitbirds.org/birds/eurasian-hoopoe
https://bilderreich.de/1553/fact-sheet-eurasian-hoopoe-upupa-epops.html
https://ptici.info/ptici/udod.html
https://www.zoo-ekzo.com/node/1218
https://www.vokrugsveta.ru/vs/article/6272/
https://ru.quranacademy.org/encyclopedia/article/hudhud
https://evrimagaci.org/ibibik-upupa-epops-7283?srsltid=AfmBOoqNmHvwXObdOS-cPz5W1K23L63sYRx0D8omefidC942rDDVvqvN
https://en.wikipedia.org/wiki/Eurasian_hoopoe
Tarix : 31 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
