Avrasiya kol quşu (Troglodytes troglodytes) - Çox kiçik bir həşəratyeyən quş, "Troglodytidae" fəsiləsinin Avrasiya və Afrikada (Məğrib) tapılan yeganə növü. Etimologiya Avropa İngilisdilli ölkələrində sadəcə "wren" kimi tanınır. Taksonomiya Avrasiya kol quşu 1758-ci ildə isveçli təbiətşünas Karl Linney tərəfindən "Systema Naturae" əsərində təsvir edilmişdir. Elmi adı olan "troglodytes" qədim yunan dilində "deşik sakinləri" mənasını verir və quşun həşərat ovlamaq və ya qışlamaq üçün deşiklərə və yarıqlara girən vərdişinə istinad edir. "Troglodytes" cinsinin taksonomiyası hazırda müəyyən deyil, çünki son molekulyar tədqiqatlar göstərir ki, "Cistothorus" və "Thryorchilus" cinsləri "Troglodytes" kladına daxildir. Təsvir Avrasiya çalıquşu yumru qanadları və qısa quyruğu olan dolğun, möhkəm bir quşdur. Yetkin quş 9-10 sm uzunluğunda və 13-17 sm qanad açıqlığına malikdir. Çəkisi təxminən 10 qram (0,35 unsiya) təşkil edir. Üst hissələri qırmızımtıl-qəhvəyi, alt hissələri boz rəngdədir və qanadlarında və quyruğunda qara zolaqlar var. Dimdiyi qəhvəyi, ayaqları açıq qəhvəyi rəngdədir. Cavan quşlar daha az zolaqlı və alt hissələri ləkəlidir. Səs Ən çox eşidilən çağırış "tik-tik-tik" kimi səslənən kəskin və təkrar olunan bir səsdir. Quş əsəbləşdikdə və ya həyəcanlandıqda, bu səs "çır-çır" kimi səslənən bir səslə nəticələnir. Mahnısı şirin, təmiz və vurğulu bir musiqi axınıdır. Erkəyin mahnısı uzun və mürəkkəbdir, bir-birinin ardınca gələn cırıltılardan ibarətdir. Quş ölçüsünə görə çox güclü səsə malikdir, ölçüsünə görə xoruzdan on qat daha səsli ola bilər. Yayılması və yaşayış mühiti Avrasiya kol quşu Palearktik növdür. Nominativ yarımnöv Avropada Norveçdə 67°N, İsveç, Finlandiya və Rusiyada 64°N qədər yayılmışdır. Cənubda İspaniya, Fransa, İtaliya, Siciliya və cənubi Rusiyaya qədər uzanır. Qərbi Asiyada Suriyaya qədər yayılmışdır. İslandiya, Farer adaları, Şetland adaları, Hebrid adaları və St Kilda adasında digər yarımnövlərlə əvəz olunur. Avrasiya kol quşu bağlarda, çəpərlərdə, kolluqlarda, meşələr və qamışlıqlarda tapılır. Davranış və ekologiya Avrasiya kol quşu hər zaman fəal bir quşdur, həşərat axtararkən tez-tez hərəkət edir. Tez sıçrayışlarla hərəkət edir, yarıqları yoxlayır, köhnə divarları araşdırır və ağac gövdələrinə dırmaşır. Tez-tez yerə yaxın hərəkət edir və çox vaxt kənarlardan qaçır. Qışda quş adətən qaranlıq yerlərdə, deşiklərdə və hətta köhnə yuvalarda qışlayır. Soyuq havalarda ailə üzvləri və ya bir neçə fərd bir yerdə toplaşa bilər. Çoxalma Şimali Avropa və Asiyada əsasən iynəyarpaqlı meşələrdə yuva qurur. Erkək kol quşu öz ərazisində bir neçə yuva qurur. Bunlar "erkək yuvaları" adlanır və dişi birini seçənə qədər döşənilmir. Dişi seçilmiş yuvanı tüklərlə döşəyir. Yuvaya apreldən başlayaraq 5-6 ( bəzən 3-11 arası) yumurta qoyulur. Yumurtalar ağ rəngdədir və qırmızı-qəhvəyi xallarla örtülüdür. Dişi tək başına yumurtaları qoruyur və 14-15 gündən sonra balalar çıxır. Balalar həşəratlar, hörümçəklər və digər kiçik onurğasızlarla qidalanır. Balalar təxminən 16 günlük olanda yuvadan uçur. Adətən ildə iki dəfə bala çıxarma olur. Qidalanma Qidasının əsasını həşəratlar təşkil edir. Kəpənək və güvə sürfələri, böcək sürfələri, hörümçəklər və bəzi toxumlar əsas qidaları hesab edilir. Balalar əsasən güvə sürfələri ilə qidalanır. Mədəniyyətdə Avropa folklorunda kol quşu, quşların kralı hesab olunur. Bir əfsanəyə görə, qartal və kol quşu ən yüksək uçmaq üçün yarışır, kol quşu qartalın belində istirahət edir və qartal yorulduqda onun üzərindən uçur. Beləliklə, kol quşu göstərir ki, ağıl gücdən üstündür. Kol quşu Şotlandiyanın ən kiçik quşu hesab olunur və köhnə Britaniya farthing sikkəsində təsvir edilmişdir. Status Avrasiya kol quşu "Beynəlxalq Təbiətin Mühafizəsi İttifaqı" (IUCN) tərəfindən "ən az narahatlıq doğuran" kimi təsnif edilir. Geniş yayılma sahəsi, artan populyasiya trendi və böyük populyasiya ölçüsü səbəbindən təhlükə altında deyil. Avropada çoxalma populyasiyası 32,7-56,5 milyon cüt arasında qiymətləndirilir, bu da 65,3-113 milyon yetkin fərd deməkdir.
https://www.allaboutbirds.org/guide/Eurasian_Wren/overview
https://www.rspb.org.uk/birds-and-wildlife/wren
https://birdsoftheworld.org/bow/species/perwre1/cur/introduction
https://ebird.org/species/winwre4/CZ-PR
https://birdsforbeer.com/2020/11/13/band-backed-wren-big-and-noisy/
https://www.vogelwarte.ch/en/birds-of-switzerland/eurasian-wren/
https://www.woodlandtrust.org.uk/trees-woods-and-wildlife/animals/birds/wren/
https://www.inaturalist.org/taxa/145363-Troglodytes-troglodytes
https://www.allaboutbirds.org/guide/Eurasian_Wren/maps-range
https://birds.fandom.com/wiki/Eurasian_Wren
https://www.oiseaux-birds.com/card-eurasian-wren.html
https://animalia.bio/eurasian-wren
https://www.birdguides.com/species-guide/ioc/troglodytes-troglodytes/
https://www.lacduder.com/en/discover/birdwatching/birds-of-lac-du-der/the-eurasian-wren/
https://birdfact.com/birds/wren
https://www.jungledragon.com/specie/1773/map
https://www.inaturalist.org/guide_taxa/1072912
https://natureguide.gr/desc/Birds/Eurasian_Wren/
Tarix : 31 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
