Atheris ilanı - Adətən kol ilanları kimi tanınan gürzələr cinsi. Onlar yalnız tropikal Afrika subsaharasında (cənubi Afrika istisna olmaqla) tapılır və bir çox növ yağış meşələri ilə məhdudlaşdığı üçün təcrid olunmuş və parçalanmış yayılmaya malikdir. Bütün digər gürzələr kimi, onlar da zəhərlidir. Konvergent evolyusiya nümunəsi olaraq, onlar Asiya və Cənubi Amerikanın ağac gürzələri ilə çoxlu oxşarlıqlar nümayiş etdirir. Hazırda 17 növ tanınır. Təsvir Onlar nisbətən kiçik ölçülüdür, yetkin fərdlərin ümumi uzunluğu (bədən + quyruq) A. katangensis üçün 55 sm (22 düym) ilə A. squamigera üçün maksimum 78 sm (31 düym) arasında dəyişir. Bütün növlərin geniş, üçbucaqlı başı var və boyundan ayrıdır. Canthus da fərqlidir və burun genişdir. Başın üst hissəsi kiçik üst-üstə düşən və ya hamar pulcuqlarla örtülüdür, heç biri böyüdülməmişdir. Gözlər nisbətən böyükdür və ellips şəkilli gözbəbəkləri var. Gözlər üstdodaq pulcuqlarından 1-3 sıra pulcuqla, burun deliyindən isə 2-3 pulcuqla ayrılır. Bədən incə, təpəli və bir qədər sıxılmışdır. Bel pulcuqları üst-üstə düşür, güclü dişlidir və apical çökəkliklərə malikdir. Yan tərəfdə bunlar orta bel pulcuqlarından daha kiçikdir. Bədənin ortasında 14-36 sıra bel pulcuğu var. 133-175 yuvarlaq qarın pulcuğu var. Quyruqaltı pulcuqlar təkdir və 38-67 arasında dəyişir. Quyruq güclü tutucudur və budaq və ya şaxədən asıldıqda bədəni dəstəkləyə bilər. Bu cinsin nümayəndələri geniş rəng və naxış çeşidinə malikdir, tez-tez eyni növ daxilində də dəyişir. A. ceratophora və A. squamigera xüsusilə dəyişkəndir. Yayılma Onlar əsasən insan fəaliyyətindən uzaq, ucqar ərazilərdə yağış meşələri və meşəliklərdə yaşayırlar. Onlar tropikal Afrika subsaharasında tapılır, cənubi Afrika istisna olmaqla. Bəzi növlərin yalnız təcrid olunmuş populyasiyaları var və qədim yağış meşələrinin kiçik hissələrində yaşayır. Əvvəllər daha geniş yayılmaya malik olsalar da, indi sayları azalır. Qorunma statusu Bəzi növlər məskunlaşma sahələrinin məhv edilməsi təhlükəsi ilə üzləşir. Həm qəfəsdə, həm də vəhşi təbiətdə kol ilanlarında xəstəlik və ölümün əsas səbəblərindən biri İlan göbələk xəstəliyi (SFD)-dir. Davranış Bütün növlər həddindən artıq aqressiv meyllərə malikdir. Bütün növlər ağacdır, baxmayaraq ki, bəzən yerdə və ya yaxınlıqda tapıla bilər. Qidalanma Atheris növlərinin müxtəlif kiçik suda-quruda yaşayanlar, kərtənkələlər, gəmiricilər, quşlar və hətta digər ilanlarla qidalandığı məlumdur. Bəzi növlər və ya populyasiyalar qurbağalarla qidalanmağa ixtisaslaşa bilər, lakin əksəriyyəti opportunist qidalanan kimi təsvir edilmişdir. Ov adətən asılı vəziyyətdən pusqu qurularaq tutulur, zəhər təsir göstərənə qədər saxlanılır və sonra udulur. Çoxalma Bütün Atheris növləri ovovivipardır. Cütləşmə oktyabr və noyabr aylarında baş verir, dişilər isə mart və aprel aylarında canlı bala doğur. Qəfəsdə saxlanma A. squamigeranın qəfəsdə çox yaxşı yaşadığı bildirilir, yalnız ağac mühitinə ehtiyac duyur və xüsusi temperatur tələbləri yoxdur. Qəfəsdə saxlanan nümunələr siçan və kiçik quşlarla qidalanır. Lakin kanibalizm halları qeyd edilmişdir. Afrika qış ayları olan iyul və avqust aylarında qida qəbul edilməyə bilər. Zəhər Onların zəhəri haqqında məlumat məhduddur, lakin onun güclü hemotoksik olduğu, ağrı, şiş və qan laxtalanma problemlərinə səbəb olduğu məlumdur. Yaxın zamana qədər onların zəhəri bir çox digər növlərin zəhərindən daha az toksik hesab edilirdi, bəlkə də dişlənmələr nadir olduğu üçün, lakin bu belə deyil. İndi şiddətli qanaxmalara səbəb olan dişlənmə halları haqqında bir sıra məlumatlar var. Bir hal ölümcül olmuşdur. Atheris-ə xüsusi antivenom mövcud deyil və digər növlərin dişlənmələri üçün nəzərdə tutulmuş antivenomun az təsiri var, baxmayaraq ki, Echis antivenomunun A. squamigera zəhərlənməsi zamanı bir qədər kömək etdiyi bildirilmişdir.
https://animaldiversity.org/accounts/Atheris_squamigera/
https://senecaparkzoo.org/african-bush-viper/
https://www.inaturalist.org/taxa/30874-Atheris
https://www.inaturalist.org/taxa/94806-Atheris-mabuensis
https://animalia.bio/spiny-bush-viper#google_vignette
https://reptile-database.reptarium.cz/species?genus=Atheris&species=nitschei
https://ultimateexotics.co.za/the-variable-bush-viper-atheris-squamigera/
https://eswatiniantivenom.org/dangerous-snakes-of-west-africa-online-fact-sheets/west-african-bush-viper/
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2214750022002165
https://www.thoughtco.com/spiny-bush-viper-4776033
Tarix : 11 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
