Arthur George Tansley — ingilis botanik və ekolog, müasir ekologiya elminin əsasını qoyanlardan biri. O, "ekosistem" anlayışını elmi dövriyyəyə daxil edən ilk şəxs kimi tanınır və təbiətin qorunması sahəsində də mühüm işlər görmüşdür. Həyatı Arthur Tansley 1871-ci il avqustun 15-də Londonda anadan olmuşdur. Atası George Tansley sənayeçi və xeyriyyəçi idi. Tansley London Universitet Kollecində (University College London) təhsil almış və burada biologiya üzrə bakalavr dərəcəsi qazanmışdır. Daha sonra Kembric Universitetində təhsilini davam etdirmiş və bitki fiziologiyası və ekologiyası üzrə ixtisaslaşmışdır. 1907-ci ildə o, Edith Chick ilə evlənmiş və bu evlilikdən üç övladı olmuşdur. Karyerası Tansley karyerasına Kembric Universitetində müəllim kimi başlamış və 1907-ci ildə burada botanika üzrə lektor vəzifəsinə təyin edilmişdir. 1927-1937-ci illərdə Oksford Universitetində botanika professoru kimi fəaliyyət göstərmişdir. Onun elmi işləri bitki cəmiyyətlərinin tədqiqi və onların ətraf mühitlə qarşılıqlı əlaqəsinə yönəlmişdir. Tansley 1913-cü ildə Britaniya Ekologiya Cəmiyyətinin (British Ecological Society) qurucularından biri olmuş və onun ilk prezidenti seçilmişdir. O, həmçinin 1915-ci ildə "Journal of Ecology" elmi jurnalının ilk redaktoru kimi fəaliyyətə başlamışdır. Elmi töhfələri Arthur Tansley ən çox "ekosistem" anlayışını təqdim etməsi ilə məşhurdur. Bu termini o, 1935-ci ildə "Journal of Ecology" jurnalında dərc olunan məqaləsində istifadə etmişdir. Tansley ekosistemi canlı orqanizmlər (bitkilər, heyvanlar, mikroorqanizmlər) və onların cansız ətraf mühiti (su, hava, torpaq) arasında dinamik qarşılıqlı əlaqənin vahid sistemi kimi təyin etmişdir. Bu anlayış ekologiya elminin əsas sütunlarından birinə çevrilmişdir. Onun əsas əsərlərindən biri 1939-cu ildə nəşr olunan "Britaniya adalarının bitki örtüyü" (The British Islands and Their Vegetation) kitabıdır. Bu kitabda Tansley Britaniya ərazisindəki bitki cəmiyyətlərini və onların ekoloji xüsusiyyətlərini ətraflı təsvir etmişdir. O, həmçinin bitki ardıcıllığı (succession) prosesini öyrənərək təbii mühitdə bitki örtüyünün zamanla necə dəyişdiyini izah etmişdir. Tansley psixoanalizə də maraq göstərmiş və Ziqmund Freydin ideyalarından təsirlənərək ekologiyanı psixoloji prizmadan araşdırmışdır. Onun 1920-ci ildə nəşr olunan "Yeni psixologiya və onun biologiyaya münasibəti" (The New Psychology and Its Relation to Biology) kitabı bu marağın nəticəsidir. Təbiətin qorunması Tansley təbiətin qorunması sahəsində də fəal idi. O, Böyük Britaniyada təbii ərazilərin mühafizəsi üçün çalışan "Təbiət Qoruma Şurası"nın (Nature Conservancy Council) yaradılmasında mühüm rol oynamışdır. Bu təşkilat 1949-cu ildə rəsmi olaraq qurulmuşdur və Tansley onun ilk sədri olmuşdur. O, təbiətin qorunmasının elmi əsaslara söykənməli olduğunu vurğulamış və bu sahədə müasir yanaşmaların təməlini qoymuşdur. İrsİ Arthur Tansley 1955-ci il noyabrın 25-də Grantchesterdə vəfat etmişdir. Onun ekologiyaya verdiyi töhfələr, xüsusilə ekosistem anlayışının təqdimatı, bu gün də elm aləmində geniş istifadə olunur. Tansley həm də təbiətsevərliyi və elmi dəqiqliyi ilə yadda qalmışdır. Onun ideyaları müasir ekoloji tədqiqatların və təbiətin qorunması strategiyalarının əsasını təşkil edir.
https://www.newphytologist.org/trust/tansley/about
https://www.oxfordbibliographies.com/display/document/obo-9780199830060/obo-9780199830060-0094.xml
https://archivesearch.lib.cam.ac.uk/agents/people/10397
https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/1-4020-4494-1_323
https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsbm.1957.0016
https://www.newphytologist.org/trust/tansley/social-psychology
https://en.wikipedia.org/wiki/Arthur_Tansley
Tarix : 15 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
