Areka qozu və ya betel qozu meyvəsi areka palmasının (Areca catechu) meyvəsi. Bu palma ilkin olaraq Filippinə məxsus olsa da, Austroneziya miqrasiyaları və ticarəti vasitəsilə ən azı e.ə. 1500-cü ildən bəri betel qozu çeynəmə adətinin geniş yayılması ilə tropiklər boyunca yayılmışdır. Areka palması indi Melaneziya və Mikroneziya kimi tropik Sakit okean regionlarında, Cənubi Asiyada, Cənub-Şərqi Asiyada və Şərqi Afrikanın bəzi hissələrində təbii halda yetişir. Onu betel yarpaqları (Piper betle) ilə qarışdırmamaq lazımdır, çünki betel yarpaqları tez-tez areka qozunu sarğı kimi istifadə edilir. Betel qozu çeynəmə adəti, tez-tez digər otlarla birlikdə stimulant dərman kimi istifadə edilir və min illər əvvələ qədər uzanır. Bu adət hazırda da bir çox ölkədə davam edir. Betel qozu çeynəmək, tərkibindəki stimulant maddə olan arekolin səbəbindən asılılıq yaradır və əsasən ağız və qida borusu xərçəngi, həmçinin ürək-damar xəstəlikləri kimi sağlamlıq problemlərinə səbəb olur. Tərkibində əlavə olaraq tütün istifadə edildikdə (məsələn, gutkada), xüsusilə ağız və orofaringeal xərçəng riski daha da artır. Tütünlə birlikdə istifadə edildikdə ölümcül koronar arter xəstəliyi, ölümcül insult və ölü doğum, erkən doğum və aşağı çəki kimi reproduktiv problemlər riskini də artırır. Təsvir Areka qozu əslində qoz deyil, daha çox giləmeyvə kateqoriyasına daxil olan bir meyvənin toxumudur. Ticarətdə qurudulmuş, qurudulmuş və təzə formalarda mövcuddur. Təzə meyvənin qabığı yaşıl olduqda, içərisindəki qoz adi bıçaqla kəsilə biləcək qədər yumşaq olur. Yetişmiş meyvədə qabıq sarı və ya narıncı rəng alır və quruduqca meyvə taxta kimi sərtləşir. Bu mərhələdə areka qozu yalnız xüsusi qayçı ilə kəsilə bilər. Adətən çeynəmək üçün bir neçə dilim areka qozu betel yarpağına sarılır və içərisinə kalcium hidroksid (sönmüş əhəng) əlavə edilir. Əlavə dad üçün mixək, hil, katexu qatranı (kattha) və ya digər ədviyyatlar da əlavə edilə bilər. Betel yarpağı təzə, istiotlu bir dada malikdir, lakin növündən asılı olaraq müxtəlif dərəcələrdə acı ola bilər. Areka qozu yüngül stimulant təsirinə görə çeynənilir, bədəndə istilik hissi və bir qədər artıq oyaqlıq yaradır, lakin təsirlər şəxstdən şəxsə dəyişir. Hamillik dövründə Hamillik dövründə tütün və ya areka qozu istifadəsi uşaq üçün ciddi mənfi nəticələrə səbəb olur. Bu vərdiş erkən doğum, aşağı çəki və boy riskini artırır. Bioloji cəhətdən bu təsirlər areka qozunda olan arekolinlə əlaqəli ola bilər. Bu vərdiş həmçinin dölü xərçənglə əlaqəli digər toksinlərə məruz qoyur. Cənubi Asiya Hindistanda (areka qozunun ən böyük istehlakçısı) və Hindistan yarımqitəsinin digər hissələrində areka qozunun betel yarpağı ilə və ya yarpaqsız hazırlanması ümumiyyətlə paan adlanır. Praktik olaraq hər yerdə mövcuddur və pan masala və ya supari adlanan hazır çeynəmə paketlərində satılır. Supari, areka qozunun qurudulmuş formasıdır və əsasən kiçik parçalara doğranmış qurudulmuş areka qozundan ibarət olan bir qarışıqdır. Hər gün yemək yeməyən yoxsul insanlar acıq hissini yatırmaq üçün istifadə edirlər. Kiçik miqdarda tütün əlavə edilmiş pan masala gutka adlanır. Asanlıqla atıla bilən kiçik plastik supari və ya gutka paketləri Cənubi Asiya mühitində yayılmış bir çirkləndiricidir. Ağızdakı maye tez-tez tüpürməklə atılır və bu, parlaq qırmızı ləkələr yaradır. Cənub-Şərqi Asiya Taylandda areka qozu istehlakı son onilliklərdə tədricən azalıb. Gənc nəsil, xüsusilə şəhərlərdə, bu maddəni nadir hallarda çeynəyir. Hazırkı istehlak əsasən 50 yaşdan yuxarı insanlarla məhdudlaşır. Buna baxmayaraq, bazarlarda betel yarpaqları və dilimlənmiş areka qozu kiçik qablarda satılır və buddist məbədlərində təqdimat kimi istifadə olunur. Digər ölkələr Amerika Birləşmiş Ştatlarında areka qozu nəzarət altında olan və ya xüsusi vergiyə cəlb olunan bir maddə deyil və bəzi Asiya ərzaq mağazalarında tapıla bilər. Lakin areka qozunun tam və ya oyulmuş toxumlar xaricində digər formalarda idxalı, ABŞ Gömrük zabitləri tərəfindən qida, kənd təsərrüfatı və ya dərman qaydalarının pozulması əsasında dayandırıla bilər.
https://www.sciencedirect.com/topics/neuroscience/areca-nut#:~:text=Areca%20nut%20is%20the%20seed,islands%20in%20the%20South%20Pacific.
https://adf.org.au/drug-facts/betel-nut/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK316574/
https://agriculture.vikaspedia.in/viewcontent/agriculture/crop-production/package-of-practices/plantation-crops/arecanut?lgn=en
https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-995/betel-nut
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK590486/
https://en.wikipedia.org/wiki/Areca_nut
Tarix : 25 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
