Arecibo rəsədxanası - Astronomiya, atmosfer və radio elminin inkişafında mühüm rol oynamış bir təsisat. Porto Rikoda yerləşən bu rəsədxana, 1963-cü ildən etibarən beynəlxalq elmi tədqiqatlar üçün çox əhəmiyyətli bir mərkəz olmuşdur. Arecibo rəsədxanası, xüsusilə radio astronomiya, planetar tədqiqatlar və meteoroloji müşahidələr sahələrindəki töhfələri ilə tanınırdı. Təəssüf ki, rəsədxana 2020-ci ildə zədələnərək fəaliyyətini dayandırdı, lakin onun elmi mirası hələ də astronavtika və astronomiya dünyasında hiss olunur. Tarix Arecibo rəsədxanası, 1960-cı illərin əvvəllərində qurulmağa başlandı və 1963-cü il dekabrın 1-də rəsmi olaraq fəaliyyətə başladı. Bu rəsədxana İnstitut Teorik Fizika və Riyazi Hesablama və ABŞ-ın Milli Elmlər Fondu tərəfindən idarə olunurdu. Arecibonun teleskopu, 305 metrlik bir diametrə malik idi və o dövrün ən böyük radio teleskoplarından biri idi. Bu teleskop, əvvəlcə radiosignal və radar astronomiyası üçün nəzərdə tutulmuşdu və zamanla planetlərarası məsafələr və radar şəffaflığı ilə bağlı mühüm məlumatlar təqdim edirdi. Arecibo rəsədxanası, təkcə radio astronomiyanı deyil, həm də planetlərin və asteroidlərin araşdırılmasında elmi işlərə öncülük etdi. Elmi tədqiqatlar Arecibo rəsədxanası, radio astronomiya sahəsində etdiyi bir çox mühüm kəşflərlə tanınır. Bunlar arasında yıldızlararası plazma, radiosignal tədqiqatları, Qara Dəliklər, pulsarların və planetlərin tədqiqi kimi məsələlər önə çıxır. Rəsədxana, xüsusən planetsimal obyektlər və asteroidlərin səthlərindəki dəyişiklikləri öyrənən ilk mərkəzlərdən biri idi. Bir çox elmi missiyalar üçün bu rəsədxana əvəzsiz bir mənbə oldu. Onun radar texnologiyası, Venus, Mars, Merkuri kimi planetlərə radar siqnalları göndərərək onların səthlərini yüksək dəqiqliklə xəritələndirdi. Həmçinin asteroidlərin və kometaların yerini və hərəkətlərini izləmək üçün istifadə edilən ən qabaqcıl alətlərdən biri idi. Arecibo həm də pulsarların tədqiqatlarında əvəzolunmaz bir rol oynadı. Bu tədqiqatlar, pulsarların zaman ölçmələri və dönmə hərəkətləri haqqında məlumatları daha da aydınlaşdırdı. Radiosignal tədqiqatları və SETI Arecibo rəsədxanasının ən diqqətəlayiq sahələrindən biri də SETI (Search for Extraterrestrial Intelligence - Xarici Həyat Axtarışı) tədqiqatları oldu. Arecibo teleskopu, xarici həyatın mövcudluğunu araşdırmaq məqsədilə radiosignal tədqiqatları aparan böyük mərkəzlərdən biri oldu. Pulsar radiosignalları və gizli enerjilər ilə bağlı təcrübələr burada keçirildi. Arecibo teleskopu, radio siqnalları vasitəsilə kainatda həyatın varlığını tapmaq üçün ən güclü alətlərdən biri sayılırdı. Bu səbəbdən, rəsədxana, təkcə Yerin yaxın ətrafı ilə deyil, həm də kainatdakı digər ulduz sistemləri ilə əlaqə yaratmaqda mühüm rol oynayırdı. Texnoloji xüsusiyyətlər Arecibo teleskopunun 305 metrlik disk forması, onun radiosignal qəbul etmə və radar tədqiqatları aparmaq bacarığını çox gücləndirmişdi. Krater şəklində olan bu teleskop, yüksək dəqiqliklə planetlərin, ulduzların və asteroidlərin səthini analiz edirdi. Bütün bu xüsusiyyətlər, planetlərarası radar və atmosferik şərtlər haqqında çox ətraflı məlumatların əldə edilməsini təmin edirdi. Teleskopun geniş əhatə dairəsi və güclü siqnal tutma qabiliyyəti, onu kosmos tədqiqatlarında əvəzolunmaz bir alət halına gətirirdi. Arecibo rəsədxanasının bağlanması 2020-ci il noyabr ayında, Arecibo rəsədxanası, kritik struktur zədələnmələri səbəbindən fəaliyyətini dayandırmaq məcburiyyətində qaldı. Bu zədə, teleskopun stəkan strukturlarının ciddi şəkildə zədələnməsi nəticəsində baş verdi. Rəsədxananın infrastrukturunun bərpa olunmaz hala gəlməsi ilə əlaqədar olaraq, beynəlxalq tədqiqatçılar və astronomlar dərin təəssüflərini bildirdilər. Rəsədxananın bağlanması, radio astronomiya sahəsində böyük bir itkini təmsil edir, amma Arecibo rəsədxanasının elmi mirası, tədqiqatçılara yeni istiqamətlər və biliklər təqdim etməyə davam edəcək.
http://www.naic.edu/
https://en.wikipedia.org/wiki/Arecibo_Observatory
https://en.wikipedia.org/wiki/Arecibo_Telescope
https://www.britannica.com/topic/Arecibo-Observatory
https://new.nsf.gov/news/media-toolkits/arecibo
https://olinuris.library.cornell.edu/past-exhibitions/parallax/arecibo-observatory
https://www.tripadvisor.com/Attraction_Review-g1383492-d147943-Reviews-Arecibo_Observatory-Arecibo_Puerto_Rico.html
Tarix : 12 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
