Angonoka tısbağası (Astrochelys yniphora) - Kritik təhlükə altında olan bir tısbağa növü. Qeyri-qanuni ev heyvanı ticarəti üçün ovlanması səbəbindən ciddi təhlükə ilə üz-üzədir. Yaşayış yeri Yalnız Madaqaskarda rast gəlinir. Bu növ angonoka, kotan tısbağası, Madaqaskar tısbağası və Madaqaskar bucaqlı tısbağası adları ilə də tanınır. Təbiətdə 400-dən az fərdin qaldığı ehtimal edilir.Bu tısbağa yalnız Madaqaskarın şimal-qərbindəki Baly körfəzi bölgəsinin quru meşələrində, Soalala şəhəri yaxınlığında (Baie de Baly Milli Parkı da daxil olmaqla) tapılır. 1986-cı ildə Jersey Vəhşi Təbiəti Qoruma Fondu (indiki Durrell Fondu) Su və Meşələr Departamenti ilə birlikdə növlərin süni yetişdirilməsi üçün mərkəz yaratdı. 1996-cı ildə 75 tısbağa oğurlandı və sonradan Niderlandda satışa çıxarıldı.Lakin bu layihə uğurlu oldu və 2004-cü ilə qədər 17 yetkin fərddən 224 bala yetişdirildi. Angonoka Layihəsi yerli icmalarla birlikdə yanğın əleyhinə maneələr yaratmaq və tısbağa ilə onun yaşadığı meşəni qorumaq üçün milli park yaratmaq təşəbbüslərini irəli sürdü. Angonoka tısbağasının beynəlxalq ev heyvanı ticarətində monitorinqi də davam etdirilir. Təsnifatı Bu növ ilk dəfə 1885-ci ildə fransız zooloqu Léon Vaillant tərəfindən Testudo yniphora adı ilə təsvir edilmişdir. Yunan dilində "ὕνις" (húnis) "kotan", "-phóros" isə "daşıyan" deməkdir və bu, tısbağanın döş plastronunun ön hissəsindəki kotan formalı çıxıntıya işarə edir.Angonoka tısbağası (A. yniphora) və radiasiyalı tısbağa (A. radiata) Astrochelys cinsinə daxil olan yeganə növlərdir. Bu cinsin adı John Edward Gray tərəfindən 1873-cü ildə verilmişdir. Astrochelys cinsi Testudinidae (quruda yaşayan tısbağalar) ailəsinə aiddir. "Angonoka" adı Madaqaskar dilində bu növ üçün istifadə edilən yerli addır. "Kotan tısbağası" (ploughshare tortoise) isə döş plastronunun kotan formalı quruluşuna işarə edir. Təsviri Vəhşi angonoka tısbağaları Bu tısbağanın karapaksı (üst qabığı) yüksək qabarıqdır və açıq qəhvəyi rəngə malikdir, hər lövhənin üzərində aydın görünən böyümə halqaları var. Onurğa lövhələrinin kənar hissələri daha tünd qəhvəyi rəngdədir. Döş plastronunun ön hissəsində yerləşən gular lövhəsi irəli doğru uzanır və yuxarıya, boyun istiqamətində əyilir.Kişi fərdlər dişilərdən böyükdür, onların karapaks uzunluğu 43 sm-ə (17 düym) çata bilər. Yetkin erkək angonoka tısbağalarının orta uzunluğu 414.8 mm (16.33 düym), orta çəkisi 10.3 kq (23 funt) təşkil edir. Dişilər isə orta hesabla 370.1 mm (14.57 düym) uzunluğunda və 8.8 kq (19 funt) çəkidə olur. Ekologiya və davranış Angonoka tısbağası əsasən açıq, daşlı bambuk kolluqlarında bitən otlarla qidalanır. Bundan əlavə, kollar, ot bitkiləri və müxtəlif otlaq bitkilərini yeyir. O, ölü bambuk yarpaqları ilə qidalanır, lakin heç vaxt canlı bambuk yeyərkən müşahidə edilməyib. Bundan başqa, vəhşi donuzların və yırtıcı heyvanların quru nəcislərini yediyi də qeydə alınıb.Angonoka tısbağasının əsas yırtıcısı vəhşi donuzlardır. Onlar tısbağanın yumurtalarını və gənc fərdlərini yeyir.Bu tısbağalar 15 yaşında cinsi yetkinliyə çatır. Dişilər hər dəfə 1-6 yumurta qoyur və hər mövsüm 4 dəfə yumurtlaya bilir. Cütləşmə və yumurtadan çıxma dövrü bölgədəki mövsümi yağışlara uyğun gəlir – çütləşmə və yumurtaların çıxması yağış mövsümünün başlanğıcında baş verir. Ortalama dişi başına 4.3 bala yetişdirilir.Süni şəraitdə erkəklər aqressiv olduqları üçün bir-birindən ayrılmalıdır. Onlar bir-birilərinə hücum edir, itələyir və hətta döş plastronunun qabaq hissəsi ilə çevirməyə çalışırlar. Bu aqressiya dominantlıq qurmaq üçün istifadə edilir. Mühafizəsi Angonoka Layihəsi 1986-cı ildə yaradılmışdır. Durrell Fondu, Su və Meşələr Departamenti və Ümumdünya Təbiəti Mühafizə Fondu (WWF) bu layihədə birlikdə çalışırlar. 1986-cı ildə Madaqaskarda bu növ üçün süni yetişdirmə mərkəzi yaradıldı.1996-cı ildə 75 tısbağa oğurlandı, lakin 33-ü sonradan Niderlandda satışda tapıldı. Layihə 2004-cü ildə 17 yetkin fərddən 224 bala yetişdirməkdə uğur qazandı. 1997-ci ildə Madaqaskar hökuməti Baly Körfəzi Milli Parkını yaratdı və 1998-ci ildə ilk 5 tısbağa vəhşi təbiətə buraxıldı. 2011-ci ildə isə ilk dəfə vəhşi təbiətdə doğulan tısbağalar qeydə alındı. 2016-cı ildə qaçaqmalçılıq artdı, süni yetişdirmə mərkəzinə hücum cəhdi qeydə alındı. 1996-cı ildə 75 tısbağa oğurlandığı kimi, 2016-cı ildə də yeni hücum baş verdi. CITES konfransında (2016) bildirildi ki, vəhşi populyasiya 100 yetkin fərdə qədər azalıb və 2018-ci ilə qədər vəhşi təbiətdə məhv ola bilər. 2013-cü ildə Tailandda qaçaqmalçılar 54 angonoka tısbağasını hava limanında apararkən saxlanıldı. Bu, dünya populyasiyasının onda biri demək idi. 2016-cı ildə Mumbay hava limanında 146 tısbağa qaçaqmalçılar tərəfindən tutuldu, onlardan 7-si angonoka tısbağası idi.Bu nadir tısbağa beynəlxalq ev heyvanı ticarəti, qeyri-qanuni ov və yaşayış mühitinin məhv edilməsi səbəbindən kritik təhlükə altındadır.
https://www.edgeofexistence.org/species/ploughshare-tortoise/
https://turtlesurvival.org/species/ploughshare-tortoise/?srsltid=AfmBOoqetVGMF74reP-yhvrjC3xTTnjD1oTF1BDHDzC51P_u291L_Xuz
https://www.inaturalist.org/taxa/73696-Astrochelys-yniphora
https://reptile-database.reptarium.cz/species?genus=Astrochelys&species=yniphora
https://animaldiversity.org/accounts/Astrochelys_yniphora/
https://www.tortoise.org/archives/yniphora.html
https://www.researchgate.net/publication/282154761_Conservation_of_the_Angonoka_Ploughshare_Tortoise_Astrochelys_yniphora
https://cites.org/eng/taxonomy/term/4609
https://www.fws.gov/species/plowshare-tortoise-astrochelys-yniphora
https://protectedareas.mg/document/show/243595
https://chelonian.org/wp-content/uploads/file/CRM%206/08-RLA-Astrochelys_yniphora.pdf
https://earthpedia.earth.com/animal-encyclopedia/chordata/testudinidae/astrochelys-yniphora
https://worldspecies.org/ntaxa/1698759/N
https://strapi.eaza.net/uploads/Goetz_M_2019_EAZA_Best_Practice_Guidelines_Ploughshare_tortoise1_67ae63228c.pdf
https://protectedareas.mg/document/show/179762
https://www.jungledragon.com/specie/11856/angonoka_tortoise.html
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/0006320781900057
https://www.cambridge.org/core/journals/oryx/article/rising-internetbased-trade-in-the-critically-endangered-ploughshare-tortoise-astrochelys-yniphora-in-indonesia-highlights-need-for-improved-enforcement-of-cites/130257E8C295319C25DF97F182FBEF5A
Tarix : 30 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
