Andrew Mattei Gleason (1921–2008) - XX əsrin görkəmli amerikalı riyaziyyatçılarından biri idi. O, cəbri topologiya, qrup nəzəriyyəsi və riyazi təhsil sahəsində mühüm töhfələr vermişdir. Eyni zamanda, Hilbertin beşinci problemi üzərindəki fundamental işləri və məktəb riyaziyyatının tədris metodlarını inkişaf etdirməsi ilə tanınır. Erkən həyatı və təhsili Andrew Gleason 4 noyabr 1921-ci ildə Kaliforniyanın Fresno şəhərində anadan olmuşdur. O, riyaziyyata böyük maraq göstərmiş və 1938-ci ildə Yel Universitetinə daxil olmuşdur. Təhsil aldığı müddətdə istedadı ilə fərqlənmiş və bakalavr dərəcəsini əldə etdikdən sonra riyaziyyat sahəsində elmi fəaliyyətini davam etdirmişdir. II Dünya Müharibəsi zamanı o, ABŞ Hərbi Dəniz Kəşfiyyatında şifrələrin deşifrə edilməsi ilə bağlı işləmişdir. Bu dövrdə əldə etdiyi riyazi biliklər onun gələcək tədqiqatlarına təsir etmişdir. Akademik karyera və hilbertin beşinci problemi Müharibədən sonra Gleason Harvard Universitetində professor vəzifəsinə dəvət edilmiş və burada ömrünün sonuna qədər çalışmışdır. Onun riyaziyyatın müxtəlif sahələrində apardığı tədqiqatlar böyük təsirə malik olmuşdur. Onun ən mühüm nailiyyətlərindən biri Hilbertin beşinci problemi üzərindəki işləri idi. Bu problem sonsuzölçülü Lie qruplarının diferensial strukturlarını təsvir etməklə bağlı idi. Gleason, Montgomery və Zippin ilə birlikdə bu problemi həll etməyə kömək edən mühüm nəticələr əldə etmişdir. Onların işi nəticəsində göstərildi ki, hər bir lokal olaraq Lie qrupu əslində həqiqi Lie qrupudur. Digər riyazi töhfələri Gleason riyaziyyatın bir çox sahələrində mühüm nəticələr əldə etmişdir: Topoloji qruplar və cəbri strukturlar üzərində işləyərək qrup nəzəriyyəsinə əhəmiyyətli töhfələr vermişdir. Gleason teoremi kvant mexanikasında müşahidə olunan ölçülərlə bağlı mühüm nəticələrdən biridir. Riyazi məntiq və cəbr sahələrində dərin araşdırmalar aparmışdır. Riyaziyyat təhsilində rolu Gleason təkcə elmi tədqiqatlarla deyil, həm də riyaziyyat təhsilinin inkişafı ilə məşğul olmuşdur. O, ABŞ-da məktəb riyaziyyatı proqramlarının yenilənməsinə kömək edən əsas fiqurlardan biri olmuşdur. Harvard Universitetində tələbələrin riyazi bacarıqlarını artırmaq üçün yeni metodlar tətbiq etmiş və riyaziyyat tədrisinin daha effektiv olmasını təmin etmişdir. Onun rəhbərliyi ilə yazılan dərsliklər və riyazi metodologiyalar bu gün də geniş istifadə edilir. Mükafatlar və tanınma Amerika riyaziyyat cəmiyyətinin üzvü olmuşdur. Harvard Universitetində William Caspar Graustein professoru olmuşdur. Riyaziyyat təhsili və elmi tədqiqat sahəsində göstərdiyi xidmətlərə görə müxtəlif akademik mükafatlara layiq görülmüşdür. Mirası və son dövrləri Andrew Gleason 2008-ci ildə vəfat etmişdir, lakin onun riyaziyyat və riyazi təhsil sahəsində qoyduğu miras bu gün də davam edir. Onun Hilbertin beşinci problemi üzərindəki fundamental işləri, kvant mexanikası və qrup nəzəriyyəsinə verdiyi töhfələr riyaziyyat elminin inkişafına böyük təsir göstərmişdir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Andrew_M._Gleason
https://tr.wikipedia.org/wiki/Andrew_M._Gleason
https://www.andrewmgleason.com/
https://www.goodreads.com/author/show/10592.Andrew_M_Gleason
https://www.goodreads.com/author/show/10592.Andrew_M_Gleason
https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Gleason/
https://ncatlab.org/nlab/show/Andrew+Gleason
Tarix : 10 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
