Anders Johan Lexell (1740–1784) - Tanınmış İsveç mənşəli rus astronomu və riyaziyyatçı. O, əsasən kiçik planetlərin və kometlərin orbitlərinin hesablanması, sfera astronomiyası və riyaziyyatın müxtəlif sahələrindəki töhfələri ilə tanınır. Lexell, həmçinin, Uran planetinin orbitini ilk hesablayan alimlərdən biri olmuşdur. Erkən həyat və təhsil Anders Johan Lexell 1740-cı ildə İsveçin Turku (indiki Finlandiya) şəhərində anadan olmuşdur. Gənc yaşlarından riyaziyyata və astronomiyaya böyük maraq göstərmişdir. O, Turku Akademiyasında təhsil almış və 1763-cü ildə riyaziyyat üzrə doktorluq dərəcəsi qazanmışdır. Təhsilini başa vurduqdan sonra Lexell riyazi analiz və astronomiya sahəsində tədqiqatlara başlamış və tezliklə böyük alimlərin diqqətini çəkmişdir. Onun bacarıqları və elmi qabiliyyəti ona Rusiyaya dəvət almağa imkan yaratmışdır. Rusiyada elmi fəaliyyəti Lexell 1768-ci ildə Sankt-Peterburq Elmlər Akademiyasında işləməyə başlamışdır. Burada o, Leonhard Euler və digər tanınmış alimlərlə əməkdaşlıq edərək astronomiya və riyaziyyat sahələrində mühüm tədqiqatlar aparmışdır. Onun əsas elmi nailiyyətləri bunlardır: Kometlərin və asteroidlərin orbitlərinin hesablanması Lexell kometlərin və asteroidlərin trayektoriyalarını dəqiq hesablamaq üçün yeni riyazi metodlar inkişaf etdirmişdir. O, 1770-ci ildə komet kəşf etmiş və bu komet onun şərəfinə "Lexell kometi" adlandırılmışdır. Bu komet Yerdən keçən ən yaxın kometlərdən biri idi və onun hərəkətini Lexell detallı şəkildə araşdırmışdır. Uran planetinin orbitinin hesablanması 1781-ci ildə William Herschel tərəfindən kəşf edilən Uran planetinin orbitini ilk dəfə dəqiq hesablayan alim Lexell olmuşdur. O, Uranın hərəkətində bəzi sapmalar müşahidə edərək, oradakı başqa bir bilinməyən planetin cazibə təsirini ehtimal etmişdir. Daha sonra bu müşahidələr Neptunun kəşfinə yol açmışdır. Sfera astronomiyası və riyazi analiz sahəsində töhfələri Lexell, sfera astronomiyası ilə bağlı mühüm riyazi modellər hazırlamışdır. O, eyni zamanda diferensial tənliklər və sonsuz sıralar sahəsində də dəyərli tədqiqatlar aparmışdır. Son illəri və irsi Lexell 1780-ci illərin əvvəllərində Leonhard Eulerin vəfatından sonra onun yerini tutaraq Sankt-Peterburq Elmlər Akademiyasının riyaziyyat bölməsinin rəhbəri oldu. Lakin onun elmi fəaliyyəti qısa müddət sonra gözlənilmədən başa çatdı—1784-cü ildə cəmi 44 yaşında ikən vəfat etdi.
https://en.wikipedia.org/wiki/Anders_Johan_Lexell
https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Lexell/
https://www.encyclopedia.com/science/dictionaries-thesauruses-pictures-and-press-releases/lexell-anders-johan
https://www.wikidata.org/wiki/Q447071
https://link.springer.com/10.1007%2F978-0-387-30400-7_845
https://pantheon.world/profile/person/Anders_Johan_Lexell
https://www.mathnet.ru/eng/present17293
Tarix : 4 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
