And ağacdələni (Colaptes rupicola) - "Picidae" fəsiləsinin "Picinae" yarımfəsiləsinə aid bir quş növü. Argentina, Boliviya, Çili, Ekvador və Peruda yayılmışdır. Taksonomiya və sistematika And ağacdələni bir müddət "Soroplex" cinsinə daxil edilmiş, daha sonra "Colaptes" cinsi ilə birləşdirilmişdir. Bu növ və Çili ağacdələni (C. pitius) qardaş növlərdir. Təsvir And ağacdələni təxminən 32 sm uzunluğundadır. Erkək və dişi fərdlərin başları xaricində lələkləri eynidir. Nominal yarımnövün yetkin erkəkləri alından çiyinə qədər tünd boz rəngdədir. Çiyin hissəsində bəzən qırmızı rəngin izləri ola bilər. Üzləri, çənələri və boğazları açıq sarımtıl ağ rəngdədir və incə qara yanaq zolağına malikdir. Bu zolağın lələkləri qırmızı ucludur. Yetkin dişilərin yanaq zolağı tamamilə qara olur və çiynində heç bir qırmızı rəng olmur. Hər iki cinsin üst hissələri qəhvəyi, açıq qəhvəyi və sarımtıl ağ zolaqlarla örtülüdür. Quyruqüstü örtükləri ağ rəngdədir və dar qara zolaqlara malikdir. Uçuş lələkləri tünd qəhvəyi rəngdədir və açıq sarı zolaqlarla naxışlanmışdır. Quyruğun üst tərəfi qara rəngdədir, mərkəzi və ən kənar lələklərində incə açıq zolaqlar var. Quyruğun alt tərəfi tünd qəhvəyi rəngdədir və bəzən kənar tərəfləri sarımtıl ola bilər. Alt hissələri ağ rəngdədir, döşündə dəyişən narıncı-sarımtıl ləkələr və kiçik qara işarələr var. Bəzən yan tərəflərində də bu işarələr ola bilər. Uzun dimdiyi qara, gözləri limon sarısı, ayaqları isə sarımtıl boz, yaşıl və ya boz-çəhrayı rəngdədir. Cavan fərdlər yetkinlərdən daha solğun olur, gözləri açıq mavi və ya qəhvəyi rəngdədir, başlarının arxa tərəfindəki lələklərin ucları sarımtıl olur və alt hissələrində ləkələr əvəzinə zolaqlar var. Erkəklərin çiynində adətən bir qədər qırmızı rəng olur. Yayılması və yaşayış mühiti "C. r. cinereicapillus" yarımnövü ən şimalda yayılmışdır. Ekvadorun cənubundakı Loja əyalətindən Perunun mərkəzinə qədər, Pasco və Junin departamentlərinə qədər tapılır. "C. r. puna" Perunun mərkəzi və cənubunda yayılmışdır. Nominal yarımnöv "C. r. rupicola" Çilinin şimalındakı Tarapacá bölgəsindən Boliviyanın qərb, cənub və mərkəzi hissələri vasitəsilə Argentinanın şimal-qərbindəki Catamarca əyalətinə qədər yayılmışdır. And ağacdələni açıq ərazilərdə yaşayır. Paramo, puna, Polylepis meşələri, dağ kolluqları və qarışıq qaya, ot və bəzi yüksək bitki örtüklü landşaftlarda məskunlaşır. Qayalar, qayalıqlar və ağacları müşahidə məntəqələri kimi istifadə edir. Dəniz səviyyəsindən 2,000–5,000 m yüksəklikdə tapılsa da, adətən 3,000 m-dən yüksək ərazilərdə rast gəlinir. Bu yüksəklikdən aşağıda olan bir neçə qeyd, çoxalma mövsümündən kənarda qidalanmaq üçün gəzən yetkin fərdlərə aid edilir. Davranış And ağacdələni əsasən bütün il boyu yaşayış yerində qalır, lakin qar və ya soyuq səbəbilə ən yüksək yüksəkliklərdən aşağıya enə biləcəyi güman edilir. Qidalanma And ağacdələni demək olar ki, tamamilə quru ərazidə qidalanır. Tək fərdlər, cütlər və 10-a qədər fərddən ibarət qruplar landşaftda hərəkət edir. (Bir dəfə 21 fərddən ibarət qrup qeydə alınmışdır.) Adətən yüksək bir məntəqədən enərək, qazıb və daş-qaş təmizləyərək ov axtarır və sonra yenidən yüksək məntəqəyə qayıdır. Qidasına böcəklər (həm yetkin, həm də sürfə mərhələsində), həmçinin kəpənək sürfələri kimi digər böyük sürfələr daxildir. Digər yetkin həşəratlar da qidalanır. Çoxalma And ağacdələninin çoxalma biolojiyası ağacdələnlər üçün qeyri-adi sayılır. Kolonial şəkildə yuva qurur, 10 və ya daha çox cütlük bir-birinə çox yaxın yuva qurur. Torpaq yamacda və ya qaya üzərindəki torpaqda yuva oyuğu qazır. Çoxalma mövsümü mərkəzi Peruda sentyabr–noyabr, digər bəzi ərazilərdə isə yanvar–mart aylarına təsadüf edir. Hər iki valideyn balaları qidalandırır. Yumurta sayı, inkubasiya müddəti, uçma vaxtı və valideyn qayğısının digər detalları məlum deyil. Səslər And ağacdələninin geniş vokal repertuarı var. Ən çox işlədilən səsləri "yüksək, kəskin kweeir... və yüksək tew-tew-tew" səsləridir. Erkəklər "kwa-kwa-kwa, wee-a, wee-a və ya kway-áp" səsləri ilə təşəkkür edir. Həmçinin, "tək və ya qruplaşdırılmış peek və ya kek" səsləri çıxarır ki, bu səslərin əlaqə və ya həyəcan üçün olduğu güman edilir. "Aydın enən trill, brrrridip" səsi isə uzaq məsafəli ünsiyyət üçün istifadə olunur. Status "IUCN" "HBW" taksonomiyasını izləyir və buna görə də "şimali" və "cənubi" And ağacdələnlərini ayrıca qiymətləndirir. Hər ikisi "ən az riskli" kimi qəbul edilir. Hər ikisinin geniş yayılma sahəsi var və populyasiya ölçüsü məlum deyil, lakin sabit olduğu güman edilir. Hər iki növ üçün yaxın təhlükələr müəyyən edilməmişdir. Növ ümumiyyətlə nadir və ya yerli səviyyədə kifayət qədər geniş yayılmışdır, lakin Ekvadorda nadir və yerli növ kimi qəbul edilir və 1990-cı illərdə ilk dəfə qeydə alınmışdır. Bir neçə milli park və qoruqda rast gəlinir.
https://ebird.org/species/andfli1
https://animalia.bio/index.php/andean-flicker
https://www.peruaves.org/picidae/andean-flicker-colaptes-rupicola/
https://www.inaturalist.org/taxa/18231-Colaptes-rupicola
https://www.paradisebirding.com/andean-flicker
https://www.oiseaux-birds.com/card-andean-flicker.html
https://datazone.birdlife.org/species/factsheet/southern-andean-flicker-colaptes-rupicola/summary
https://dibird.com/species/andean-flicker/
https://faculty.ucr.edu/~chappell/INW/birds4hummerswoodpeckers/Andeanflicker.shtml
https://birdsoftheworld.org/bow/species/andfli1/cur/introduction
https://obdk.com/blogs/obdk-blog/deep-dive-andean-flicker
https://avibase.bsc-eoc.org/species.jsp?avibaseid=B91D38FA
https://naturerules1.fandom.com/wiki/Andean_Flicker
https://xeno-canto.org/species/Colaptes-rupicola?view=3
http://www.arthurgrosset.com/sabirds/andeanflicker.html
https://bolivianthoughts.com/2022/02/07/andean-flicker-colaptes-rupicola-carpintero-andino/
https://en.wikipedia.org/wiki/Andean_flicker
https://dzen.ru/a/YzMgFdDR0CsJF8V8
https://picturebirdai.com/ru/wiki/Colaptes_rupicola.html
Tarix : 27 yanvar 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
