Altıxətli yarışçı kərtənkələsi (Aspidoscelis sexlineatus) - ABŞ və Meksikaya aid olan bir kərtənkələ növü. Coğrafi yayılma Altıxətli yarışçı kərtənkələsi ABŞ-nin cənub-şərq və cənub-mərkəzi hissələrində, şərqdə Merilenddən Floridaya qədər, Böyük Düzənliklər boyunca cənubi Texas və şimali Meksikaya qədər yayılıb. Meksikada aparılan bir araşdırmada, bu növün fərdlərinin əsasən dəniz iqlimi və qasırğalar tərəfindən formalaşan sahil yaxınlığındakı ərazilərdə yaşadığı müşahidə edilmişdir. Növün yayılması şimalda Viskonsin və Minnesota ərazilərinə qədər uzanır. Miçiqan ştatının Tuscola qraflığında kiçik bir izolyasiya olunmuş populyasiya da mövcuddur. Təsvir Altıxətli yarışçı kərtənkələsi adətən tünd yaşıl, qəhvəyi və ya qara rəngdədir və başdan quyruğa qədər uzanan altı sarı və ya yaşıl-sarı zolağa malikdir. Zolaqlar arasında tünd qəhvəyi və ya qara rəngli sahələr və hər iki tərəfdə qarın pulcuqlarına yaxın açıq rəngli sahələr var. Başın yan tərəflərində, yan zolağın həm üstündə, həm də altında aydın limon-sarı rənglənmə mövcuddur. Ağ mental (çənə) və gular (boğaz) zolaqları da var. Arxa gular qatı böyümüş mezoptixial pulcuqlarla əhatə olunub. Ön ayaqlardakı postantebraxial (qol) pulcuqlar kiçik və yalnız bir qədər böyümüşdür. Dişilərin qarın hissəsi adətən ağ rəngdədir, lakin yetkin fərdlərdə bəzən açıq mavi rəng ola bilər. Erkəklərin sinə və qarın hissələrində parlaq mavi zolaqlar var. Erkəklərin bəzən açıq yaşıl rəngli boğazı olur. Onlar incə bədənli olub, quyruqları bədən uzunluğunun demək olar ki, iki qatıdır. Fərziyyələrə görə, uzun quyruq balansı təmin edərək, kərtənkələnin yırtıcılardan tez qaçmasına kömək edir. Davranış Digər qamçıquyruq kərtənkələləri kimi, altıxətli yarışçı kərtənkələsi də gündüz fəal olan və həşəratlarla qidalanan bir növdür. A. sexlineata ən çox yazın sonu və yayın əvvəlində, temperatur 90 °F-ə yaxın olduqda, günəşli günlərdə səhər 9:00 ilə 11:30 arasında fəal olur. Fərqli bir araşdırmada isə onların ən çox səhər 11:00 ilə 15:00 arasında fəal olduğu müşahidə edilmişdir. Onlar ehtiyatlı, enerjili və sürətli hərəkət edirlər, sürətləri saatda 18 mil (29 km/saat) qədər çata bilir və yaxınlaşan təhlükə zamanı tez bir zamanda gizlənirlər. Aqressiv davranış tez-tez müşahidə edilir, dominant fərd tabe olanı təqib edir və tez-tez dişləyərək üstünlüyünü göstərir. Yaşayış yeri Geniş yayılma sahəsinə görə, A. sexlineata çəmənliklər, meşələr, açıq daşlıq ərazilər və ya qayalıq çıxıntıları kimi müxtəlif yaşayış yerlərində tapılır. Tez-tez yanğınların baş verdiyi ərazilərdə də populyasiyalarına rast gəlinir. Bu növ aşağı yüksəklikləri, quru lilli torpaqları və açıq quru mühitləri üstün tutur. Aşağı yüksəkliklərdə altıxətli yarışçı kərtənkələsi insan tərəfindən yaradılmış ərazilərdə, məsələn, elektrik dirəkləri altında və ya avtomobil yolları və dəmir yolları boyunca tapıla bilər. Onlar yuvalarını yan yollarda və torpaq yollarda, yaxşı drenajlı ərazilərdə qururlar. Çoxalma Çütləşmə yaz və yayın əvvəlində baş verir, yayın ortalarında altıya qədər yumurta qoyulur və altı-səkkiz həftə sonra balalar çıxır. Bir neçə həftə sonra ikinci bir yumurta topası da qoyula bilər. Erkəklər çütləşmə zamanı oyanma göstərmək üçün "kloakal sürtünmə" adlanan bir hərəkət edirlər. Bu hərəkət zamanı erkək kloakasını və pelvic bölgəsini sürətlə yerə sürtür, bəzən səkkiz rəqəmi şəklində hərəkət edərək irəliləyir. Uyğun bir dişi tapdıqda, erkək onun üzərinə çıxır, bədənini onun üzərində əyir və kloakal bölgəsinin əks tərəfindən dişləyərək çütləşməyə başlayır. Erkəklər həmçinin "dişi qayğısı" adlanan bir hərəkət edirlər, bu zaman erkək dişinin yuvadan çıxmaq cəhdlərinə qarşı təkrar-təkrar hücum edir və nəhayət, dişi erkəyin yaxınlaşmasına icazə verir. Ov və yırtıcılar A. sexlineata opportunist həşərat yeyənlərdir; onlar yaşadıqları ərazidə ən çox olan ovları hədəfləyirlər. Bu növün əsas qidası hörümçəklər (Araneae 16.8%), çəyirtkələr (Orthoptera 16.8%) və yarpaq bitləri (Homoptera 14.1%) daxildir. A. sexlineata həmçinin böcəklər və kəpənəklərlə də qidalanır. Qırmızı idxal olunmuş odlu qarışqalar altıxətli yarışçı kərtənkələsinin yırtıcılarından biridir.
https://srelherp.uga.edu/lizards/six-lined-racerunner/
https://www.inaturalist.org/taxa/717858-Aspidoscelis-sexlineatus
https://mnfi.anr.msu.edu/species/description/11498/Aspidoscelis-sexlineata
https://animaldiversity.org/accounts/Cnemidophorus_sexlineatus/
https://inherpatlas.org/species/aspidoscelis_sexlineatus
https://dnr.illinois.gov/education/wildaboutpages/wildaboutlizards/walzsixlinedracerunner.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Six-lined_racerunner
Tarix : 24 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
