Alfred Jules Emile Fouillee (1838–1912) - Fransız filosofu və pedaqoq. O, fikirlərin hərəkətverici gücə malik olduğunu iddia edən "idéalisme dynamique" (dinamik idealizm) fəlsəfi konsepsiyası ilə tanınır. Fouillee həmçinin azadlıq, sosial ədalət və pozitivizmin tənqidi mövzusunda dərin nəzəriyyələr irəli sürmüşdür. Fəlsəfi yanaşması: dinamik idealizm Fouilleenin əsas fəlsəfi prinsipi fikirlərin gerçəkliyə təsir etdiyi düşüncəsidir. O, inanırdı ki, ideyalar sadəcə passiv nəzəri anlayışlar deyil, əksinə, insan cəmiyyətini və fərdlərin davranışlarını yönləndirən aktiv qüvvələrdir. Bu fikir onun dinamik idealizm (idéalisme dynamique) adlandırdığı nəzəriyyənin əsasını təşkil edir. Burada Fouillée mənəvi və sosial dəyişikliklərin, ideyaların və inancların insanların hərəkətinə təsir etməsi ilə mümkün olduğunu vurğulayır. O, həmçinin müasir cəmiyyətdə azadlığın və fərdi inkişafın əhəmiyyətini müdafiə edirdi. Fouillée-yə görə, insan azadlığı təkcə hüquqi və siyasi bir prinsip deyil, həm də sosial və mənəvi inkişafın əsas şərtidir. Fikir azadlığı və sosial ədalət Fouillee liberalizm və sosial ədalət arasındakı əlaqəni araşdırmışdır. O, iqtisadi və sosial məsələlərdə kapitalizmin sərt tənqidçisi olmasa da, fərdlərin bərabər imkanlara sahib olmasının zəruriliyini vurğulayırdı. Yanaşması -Azadlıq yalnız sosial ədalətlə balanslandıqda həqiqi dəyərə malikdir. - İnsan cəmiyyəti yalnız fərdi hüquqların və kollektiv rifahın harmoniyası ilə inkişaf edə bilər. - İdeyaların gücü sosial dəyişikliklərə səbəb olur və bu dəyişikliklər təhsillə dəstəklənməlidir. O, həmçinin pozitivist fəlsəfəyə qarşı çıxaraq, təbiət elmlərinin hər şeyi izah edə bilməyəcəyini iddia edirdi. Ona görə, insan həyatı və cəmiyyətin inkişafı yalnız rasional qanunlarla deyil, həm də mənəvi və idealist prinsiplərlə idarə olunmalıdır. Əsas əsərləri Fouillee bir çox fəlsəfi və sosial mövzuda əsərlər yazmışdır. Onun ən məşhur kitabları bunlardır: - "L'idée moderne du droit" (Müasir hüquq anlayışı, 1878) – hüququn inkişafını və onun sosial həyatla əlaqəsini araşdırır. - "La liberté et le déterminisme" (Azadlıq və Determinizm, 1872) – insan iradəsi və azadlıq məsələsini araşdıraraq, idealist fəlsəfənin bu mövzudakı rolunu izah edir. - "L’évolutionnisme des idées-forces" (İdeyaların gücünün təkamülü, 1890) – ideyaların sosial inkişafda oynadığı rolu təsvir edir. - "Psychologie des idées-forces" (İdeyaların gücü və psixologiyası, 1893) – fikir və inanc sistemlərinin insan psixologiyasına və davranışına necə təsir etdiyini izah edir. Bu əsərlərdə Fouillee insan təfəkkürünün sosial və mənəvi həyatı necə formalaşdırdığını göstərməyə çalışır. Təsiri Fouilleenin ideyaları 19-cu əsr fransız fəlsəfəsində mühüm rol oynayıb və bir çox sonrakı düşüncə məktəblərinə təsir edib. Xüsusilə onun azadlıq və sosial rifah anlayışları müasir liberalizm və sosial demokratiya nəzəriyyələrində əksini tapıb. İdeyaların sosial dəyişikliklərə təsiri ilə bağlı fikirləri sonrakı sosioloji və psixoloji araşdırmalara ilham verib. Pozitivizmin tənqidi və mənəviyyatın elmdə rolu kimi məsələlər onun fəlsəfəsinin mərkəzində olub.
https://en.wikipedia.org/wiki/Alfred_Jules_%C3%89mile_Fouill%C3%A9e
https://cths.fr/an/savant.php?id=113368
https://www.nietzsche-en-france.fr/publications-sur-nietzsche/alfred-fouillee/
https://cths.fr/an/savant.php?id=113368
https://lux.collections.yale.edu/view/person/031d511d-90c0-4aed-afc3-64255545d1af
https://www.factmonster.com/encyclopedia/religion/bios/philosophy/fouillee-alfred-jules-emile
https://www.leonore.archives-nationales.culture.gouv.fr/ui/notice/146217
Tarix : 23 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
