Alapan döyüşü - 1 may 1898-ci ildə baş verən və İspaniya-Amerika müharibəsinin Filippinlərdəki ilk əhəmiyyətli döyüş. Bu döyüş, ABŞ-ın Filippinlərə müdaxiləsi və İspaniyanın kolonial hakimiyyətinin sonunu gətirən bir mərhələ kimi mühüm tarixi hadisədir. Döyüşün başlıca tərəfləri ABŞ donanması və İspaniya donanması idi. Səbəblər İspaniya-Amerika müharibəsi, ABŞ və İspaniya arasında müxtəlif geopolitik səbəblərlə alovlandı. ABŞ, 19-cu əsrin sonlarında dünyada artan gücünü daha da genişləndirmək istəyirdi və bunun üçün xarici əraziləri, xüsusilə Asiyada və Karib dənizindəki sahələri əldə etməyə yönəlmişdi. Bu dövrdə İspaniya isə hələ də özünün koloniyalarını, o cümlədən Kuba, Puerto-Riko və Filippinləri idarə edirdi. ABŞ-ın Karib dənizindəki təsirini artırmaq və İspaniyanın Filippinlərdəki hakimiyyətinə son vermək istəyi, müharibənin əsas səbəblərindən biri oldu. Filippinlilər artıq uzun illərdir İspaniyaya qarşı mübarizə aparırdılar və müharibənin əvvəlində ABŞ, bu müxalifətə dəstəklərini təklif edərək onları İspaniyaya qarşı çıxmağa təşviq edirdi. Döyüşün gedişatı Alapan döyüşü, ABŞ-ın Filippinlərdəki əraziyə ilk hərbi müdaxiləsi olaraq əhəmiyyətlidir. ABŞ-ın "Asiya Sakit Okeanı"na açılan qapı kimi Filippinləri əlinə keçirmək planı çərçivəsində, ABŞ Donanması, ABŞ-ın komandiri admiral George Dewey rəhbərliyində, Manila körfəzində İspaniyanın donanması ilə qarşılaşdı. İspaniya donanması, Filippinlərdəki İspan koloniyasının müdafiəsini təmin etmək üçün Manila körfəzində yerləşirdi. ABŞ donanması, Filippinlərə gəlməzdən əvvəl İspaniya donanmasının zəifliyini öyrənmiş və döyüşü bu zəiflikdən faydalanaraq təşkil etmişdi. Döyüşdə, ABŞ-ın modern gəmiləri və yaxşı təchiz olunmuş topçuları qarşısında İspaniya donanması müqavimət göstərə bilmədi. İspaniya donanması tezliklə məğlub oldu, və çoxlu sayda gəmi batdı, digər bir çoxu isə təslim oldu. ABŞ-ın gəmiləri, Alapan döyüşündə şiddətli atışlarla İspaniyanı məğlub etdilər və nəticədə ABŞ, Manila körfəzində tamamilə hakimiyyətə sahib oldu. Bu döyüş, İspaniya-Amerika müharibəsinin ilk böyük və strateji qələbələrindən biri oldu. Döyüşün nəticələri İspaniya Donanmasının məğlubiyyəti: Alapan döyüşündə İspaniyanın donanması böyük məğlubiyyətə uğradı. Bu, İspaniyanın Asiyada və Filippinlərdəki hegemonluğunun sona çatdığı bir an oldu. ABŞ-ın böyük güc olması: ABŞ-ın müharibədə qazandığı bu qələbə, onların dünya səhnəsindəki gücünü daha da artırdı. ABŞ, Filippinlərə, Kuba, Puerto-Riko və digər ərazilərə müdaxilə edərək, dünya gücü olaraq yerini möhkəmləndirdi. Filippinlərdəki İspaniyanın Hökumətinin sonu: İspaniya artıq Manila körfəzini və ümumiyyətlə Filippinləri müdafiə edə bilmədi. Bu döyüş, Filippinlərdəki İspaniya idarəsinin demək olar ki, sona çatmasına səbəb oldu və nəticədə Paris Sülh Müqaviləsi ilə Filippinlər, ABŞ tərəfindən İspaniyadan alındı. Əhəmiyyəti Alapan döyüşü, yalnız Filippinlərdəki müharibənin deyil, həm də İspaniya-Amerika müharibəsinin ümumi nəticələrinin müəyyənləşməsində mühüm rol oynadı. Döyüş həmçinin ABŞ-ın gücünü artıraraq, onu dünya siyasətində böyük bir oyunçuya çevirdi. Filippinlər, Kuba və Puerto-Riko kimi ərazilər ABŞ-ın nəzarətinə keçdi və bu, ABŞ-ın müstəmləkəçilikdə iştirakına yeni bir dövr açdı. Alapan döyüşü, həm də ABŞ və Filippin üsyançıları arasında gələcəkdə baş verəcək qarşıdurmanın başlanğıcı oldu. Filippinlilər, ABŞ-ın müharibə sonunda Filippinləri müstəqil etməyəcəyi qorxusuyla qarşılaşdılar və nəticədə 1899-cu ildə ABŞ-ın Filippinlərə tam nəzarətini ələ almasına etiraz edərək, Filippin-Amerika müharibəsini başlatdılar.
https://military-history.fandom.com/wiki/Battle_of_Alapan
https://www.studocu.com/ph/document/university-of-the-philippines-visayas/bachelor-of-secondary-education/battle-of-alapan-an-idea/75882615
https://dbpedia.org/page/Battle_of_Alapan
https://maritimereview.ph/the-battle-of-alapan-philippine-flag-day/
https://independenceday.ph/historical-events/battle-of-alapan/
https://www.wikidata.org/wiki/Q4870242
Tarix : 13 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
