Alano İspanyol-İspaniya mənşəli, orta və ya böyük ölçülü bir it cinsidir və "alaunt-bulldog" tipi itlərə aiddir. Tarix boyu müxtəlif məqsədlərlə istifadə edilib. Məsələn, müharibə itləri, öküz döyüşü itləri, çoban itləri, ovçuluq və qoruma itləri kimi. 20-ci əsrin sonlarına doğru bu cins yox olmaq təhlükəsi ilə üzləşdi, amma bərpa layihəsi başlatıldı və sayı artmağa başladı. 2004-cü ildə rəsmi olaraq İspaniya qanunları ilə tanındı. Tarix Alano İspanyol cinsinin mənşəyi haqqında dəqiq məlumat yoxdur. Bir nəzəriyyəyə görə, bu cinsin ataları 5-ci əsrdə Alani adlı mərkəzi Avropadan gələn köçəri xalqlar tərəfindən İspaniyaya gətirilmiş itlərdən törəmişdir. Cinsin İspaniyada ilk yazılı qeydinin tarixi 14-cü əsrə, XI Alfonso tərəfindən yazılmış "Libro de la Montería" ("XI Alfonsonun Ov Kitabı") adlı əsərə gedib çıxır. Bu əsərdə "Alani" adı ilə tanınan ov itlərinin gözəl rənglərə sahib olduğu bildirilir. Bu tip itlər İspaniya kəşfiyyatçıları ilə birlikdə Amerikaya gətirilmiş və yerli əhaliyə qarşı müharibələrdə, həmçinin qul alverinin qarşısının alınmasında istifadə edilmişdir. Xuan Ponçe de Leonun sahibi olduğu "Becerrillo" adlı vəhşi müharibə iti də bu cinsə aid olmuş ola bilər. 1816-cı ildə məşhur ispan rəssamı Francisko de Qoyanın "La Tauromaquia" adlı əsərində bu tip itlərin öküz döyüşlərində istifadə edildiyini göstərən bir litografiya vardır. 19-cu əsrin sonlarından başlayaraq, Alano cinsi bir sıra səbəblərə görə azalmağa başladı. 1880-ci ildə öküz döyüşlərində itlərin istifadə edilməsi qadağan olundu və bundan sonra döyüşlərin itlər əvəzinə insanların iştirakı ilə aparılması məşhurlaşdı. Ovçuluğun qaydaları dəyişdi, daha çox xarici cinslərdən olan ov itləri istifadə olunmağa başlandı. Həmçinin, mal-qara idarəçiliyi ilə bağlı ənənəvi üsulların yerini modern üsullar aldı. Bu səbəbdən, Alano cinsinə olan tələbat azaldı və sayları sürətlə azalaraq, yox olmaq həddinə gəldi. 1980-ci illərdə, "Las Encartaciones" dağlarında, Bask bölgəsində bu cinsin sağ qalan nümunələri tapıldı. Bu nümunələrdən istifadə edərək cinsin bərpası üçün bir layihə başlatıldı. "Real Sociedad Canina de España" ("Real Sosyedad" İspaniya İt Cəmiyyətinin) və müxtəlif bələdiyyə idarələri ilə əməkdaşlıq edilərək cinsin bərpası üçün proqramlar həyata keçirildi. 1995-ci ildə "Asociación Nacional de Criadores de Alano Español" quruldu. Cins, 2004-cü ildə İspaniya Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi tərəfindən rəsmi olaraq tanındı. Xüsusiyyətlər Alano İspanyol, "alaunt" və "bulldog" tipli böyük bir itdir. Dişi itlər 55-60 sm boya və 25-30 kq çəkiyə sahibdirlər. Erkək itlər isə orta hesabla 3 sm daha hündür və 5 kq daha ağırdır. Tükləri qısa və sıxdır, amma heç vaxt yumşaq və ya zərif olmur. Ən çox rast gəlinən rəng "brindle" (Qarışıq rəngli uzun zolaqlı görüntü) rəngidir. Bu rəng müxtəlif çalarlarda ola bilər, o cümlədən boz və ya mavi ilə qarışıq qara. Digər rənglər arasında açıq sarıdan qırmızıya qədər olan "fawn" rəngləri və ya qara və "brindle" qarışığı olan qara və sarı rənglər var. Üzündə qara maska tipli görüntü ola bilər. Burun isə qara rəngdədir. Ağ işarələr, boyun, döş və ya ayaqlarda görünə bilər, amma çoxlu ağ rəngin miqdarı adətən çox az olur. Baş böyük, güclü, kvadrat şəkillidir. Burun qısadır və başın uzunluğunun təxminən 37%-ni təşkil edir. Alt çənə isə bir qədər konkavdır. Qulaqları yüksək yerləşir və kəsilməmiş halda sallanır. Dərinin qalınlığı çoxdur, boyun və üz bölgəsində qırışlar vardır. Bu cins ovçu itləri kimi qruplar halında ov etməyə öyrəşdiyi üçün, digər itlərlə yaxşı sosial münasibət qururlar. İstifadə Alano İspanyol, orta əsrlərdən bəri müharibə iti olaraq istifadə olunmuşdur. Sonradan vəhşi donuz və maral kimi heyvanların ovlanmasında, qoruma itləri olaraq və mal-qara idarəçiliyində istifadə edilmişdir. 19-cu əsrin sonlarına qədər öküz döyüşlərində istifadə olunmuşdur.
https://en.wikipedia.org/wiki/Alano_Espa%C3%B1ol
https://www.dogbreedinfo.com/alanoespanol.htm
https://www.dogster.com/dog-breeds/alano-espanol
https://animalia.bio/pets/alano-espaol
https://www.dogweb.co.uk/alano-espanol-breeder/
https://ckcusa.com/breeds/alano/
https://dogworld.io/dog-breed/alano-espanol
Tarix : 28 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
