Alan Harvey Guth (27 fevral 1947) - Amerikalı nəzəri fizik və kosmoloq. O, 1979-cu ildə kainatın ilkin genişlənməsini izah edən "şişmə (inflyasiya) nəzəriyyəsini" irəli sürməsi ilə məşhurdur. Bu nəzəriyyə, Böyük Partlayış modelindəki bəzi problemləri həll edərək, müasir kosmologiyada fundamental rol oynayır. Təhsili və akademik karyerası 1968 – Massachusetts Texnologiya İnstitutunda (MIT) fizika üzrə bakalavr dərəcəsini aldı. 1972 – MIT-də doktorluq dissertasiyasını tamamladı. 1970-1980-ci illər – Princeton, Columbia və Cornell universitetlərində tədqiqatlar apardı. 1980-ci ildən etibarən – MIT-də professor kimi çalışır. Şişmə nəzəriyyəsinin əsas prinsipləri Horisont problemini həll edir – kainatın müxtəlif bölgələrinin niyə eyni temperaturda olduğunu izah edir. Yastılıq problemini açıqlayır – kainatın niyə bu qədər "yastı" (flat) olduğunu göstərir. Monopollardan qaçış – şişmə nəzəriyyəsi sayəsində maqnetik monopol hissəciklərin niyə müşahidə olunmadığını izah edir. Şişmə nəzəriyyəsi, müasir kosmologiyanın fundamental hissəsinə çevrilmiş və Planck peykinin müşahidələri bu nəzəriyyəni dəstəkləmişdir. Mükafatları və tanınma 2012 – Fizika üzrə kavli mükafatı. 2014 – Fundamental fizika mükafatı. 2014 – Gruber kosmologiya mükafatı. 2019 – Dirak medalı. Elmi mirası Kainatın ilkin genişlənməsi haqqında inqilabi fikir irəli sürmüşdür. Şişmə nəzəriyyəsi müasir kosmologiyanın əsas sütunlarından biridir. Kosmik fon şüalanması (CMB) və müşahidə olunan kainat strukturları ilə uyğunluq təşkil edir. Alan Guth kainatın başlanğıcını izah edən nəzəriyyələrə böyük töhfə vermiş və kosmologiyada yeni bir dövr açmışdır. Onun şişmə nəzəriyyəsi, Böyük Partlayış modelini tamamlayan ən mühüm konsepsiyalardan biridir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Alan_Guth
https://physics.mit.edu/faculty/alan-guth/
https://www.kavliprize.org/alan-guth-autobiography
https://www.physicsoftheuniverse.com/scientists_guth.html
https://www.britannica.com/biography/Alan-Guth
https://www.wikidata.org/wiki/Q323316
https://fi.edu/en/awards/laureates/alan-h-guth
Tarix : 24 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
