Adi xurma meymunu (Callicebus cupreus) - Cənubi Amerika tropik meşələrində yaşayan, kiçik və maraqlı primat növü. Xurma meymunları, çox sosial və əyləncəli həyat tərzləri ilə tanınırlar. Onlar, adətən meyvə və çiçəklərlə qidalanan, çox çevik və ağıllı heyvanlardır. Adi xurma meymunu, öz bənzərsiz xarakteristikası ilə həm ekologiya, həm də təbii mühitin zənginliyi baxımından mühüm bir yer tutur. Fiziki xüsusiyyətləri Adi xurma meymunları kiçik ölçülü primatlardır. Onların bədəni 25-30 sm arasında uzunluğa malikdir və quyruqları 35-45 sm-ə qədər uzanır. Bu meymunlar ümumiyyətlə kiçik, sıx tüklü bədənə sahibdirlər, və tüklərinin rəngi qəhvəyi, qızılı və narıncı tonlarda ola bilər. Adi xurma meymununun ən diqqətçəkən xüsusiyyəti başındakı xüsusi tükləri və sifətindəki ifadəli gözləridir. Onlar çox şirin və gözəl bir görünüşə sahibdirlər, və bu xüsusiyyətləri onları təbiətsevərlər və tədqiqatçılar üçün çox cazibədar edir. Adi xurma meymununun üzü, onlara müəyyən bir şirinlik və ciddilik verən xüsusi tüy örtüyü ilə əhatə olunub. Bu tüklər, meymunun yaşadığı mühitə uyğun olaraq onları daha da tanınan edir. Ətraf mühit və yaşama sahəsi Adi xurma meymunları, Braziliyanın Amazon meşələrində və digər tropik meşəliklərində yaşayırlar. Bu ərazilər çox zəngin və müxtəlif bitki örtüyü ilə tanınır və Adi xurma meymunlarına həm qida, həm də təhlükəsiz bir mühit təmin edir. Xurma meymunları, əsasən yüksək ağacların budaqlarında və sıx yarpaqlı sahələrdə yaşayır, burada həm təhlükəsizliklərini təmin edirlər, həm də qida tapmaq üçün mükəmməl şərait mövcuddur. Bu meymunlar çox çevik və sürətli olurlar, buna görə də ağaclar arasında sərbəst hərəkət edə bilirlər. Onlar, xüsusən kiçik ağaclar və sıx yarpaqlar arasında çox rahat hərəkət edirlər, beləliklə təbii yırtıcılardan qorunmaq üçün əla imkanlara malikdirlər. Sosial həyat və davranış Adi xurma meymunları, çox sosial və ailəvi primatlardır. Onlar kiçik ailə qruplarında yaşayırlar, burada adətən 3-6 fərd olur, lakin daha böyük qruplar da müşahidə edilə bilər. Qrup daxilində, hər bir fərd öz rolunu oynayır və çox yaxın əməkdaşlıq edir. Xurma meymunları, çox bağlıdırlar və ailə üzvlərinə qarşı çox diqqətlidirlər. Balalar valideynləri tərəfindən qorunur və ailənin digər üzvləri də balalara qayğı göstərirlər. Sosial əlaqələr çox güclü olduğu üçün, qrupda olan hər bir fərd bir-biri ilə ünsiyyət qurmaq və təhlükə haqqında xəbərdarlıq etmək üçün müxtəlif səslər istifadə edir. Bu meymunlar həm də üz ifadələri və bədən dili ilə ünsiyyət qururlar. Qida tərzi Adi xurma meymunları əsasən meyvələr, toxumlar, çiçəklər, nektar və bəzi hallarda kiçik böcəklər və həşəratlar ilə qidalanırlar. Onlar qida tapmaq üçün çox çevik əllərini və bədənlərini istifadə edirlər. Xurma meymunları, həmçinin ağacların qabıqlarını da qida üçün istifadə edə bilirlər. Xurma meymunları, qida tapmaqda olduqca ağıllıdırlar və bəzi hallarda alətləri də istifadə edirlər. Məsələn, onlar bəzi bitkiləri və ya toxumları çıxarmaq üçün daşlardan və ya budaqlardan istifadə edirlər. Bu, onların təbii alətlərdən istifadəyə və mühitə adaptasiya olmağa olan yüksək qabiliyyətlərini göstərir. Təhlükələr və qorunma vəziyyəti Adi xurma meymunları, təbii yaşayış mühitlərinin məhv edilməsi, qeyri-qanuni heyvan ticarəti və meşələrin kəsilməsi səbəbindən təhlükə altındadır. Amazon meşələrinin kəsilməsi və urbanizasiya, bu meymunların təbii mühitlərinin azalmasına səbəb olur. Bu növün qorunması üçün bir çox mühafizə təşəbbüsləri mövcuddur, xüsusilə onların yaşadıqları ərazilərdə meşələrin qorunmasına və bərpasına yönəlik layihələr həyata keçirilir. Beynəlxalq Təbiət Qoruma İttifaqı (IUCN), Adi xurma meymunlarını "Vulnerable" (Həssas) kateqoriyasına daxil etmişdir. Bu, onların gələcəyinin qorunması və təbii mühitlərinin bərpası üçün əlavə mühafizə tədbirlərinin vacib olduğunu göstərir.
https://neprimateconservancy.org/coppery-titi/
https://www.comeseeourworld.org/titi-monkey-colony-cnprc/
https://www.gbif.org/species/2436392
https://tb.plazi.org/GgServer/html/8477905E8649C35C2DDCA347128DFD1B
https://www.edinburghzoo.org.uk/animals/animal-inhabitants/coppery-titi-monkey
https://www.inaturalist.org/taxa/738185-Plecturocebus-cupreus
https://brill.com/view/journals/ijfp/65/4/article-p210_3.xml
Tarix : 27 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
