Adi marmoset meymunu (Callithrix jacchus) - Həmçinin ağ pəsküllü marmoset və ya ağ pəsküllü qulaq marmoseti kimi tanınır, Yeni Dünya meymunu. Əvvəlcə Braziliyanın şimal-şərq sahilində, Piauí, Paraíba, Ceará, Rio Qrande do Norte, Pernambuko, Alaqoas və Bahia ştatlarında yaşayırdı. 1920-ci illərdən başlayaraq əsirlikdə olan fərdlərin (həm qəsdən, həm də təsadüfən) buraxılması nəticəsində onun yayılma sahəsi Cənub-Şərqi Braziliyaya qədər genişləndi (Rio-de-Janeyroda ilk dəfə 1929-cu ildə vəhşi təbiətdə müşahidə edilib), burada invaziv növə çevrildi və bu, genetik çirklənmə (məsələn, Callithrix aurita kimi oxşar növlər üçün) və quş balaları ilə yumurtaların ovlanması ilə bağlı narahatlıqlar yaratdı. 20 iyul 2014-cü ildə bir dişi adi marmosetin tam genom ardıcıllığı nəşr edildi. Bu, Yeni Dünya meymunları arasında genomu ardıcıllıqla təqib edilən ilk meymun oldu. Fiziki təsvir və morfologiya Adi marmosetlər çox kiçik meymunlardır və nisbətən uzun quyruqları var. Erkəklər dişilərdən bir qədər böyükdür; erkəklərin orta boyu 188 mm (7,40 düym), dişilərin orta boyu isə 185 mm (7,28 düym) təşkil edir. Erkəklər orta hesabla 256 qram (9,03 unsiya), dişilər isə 236 qram (8,32 unsiya) çəkiyə malikdir. Marmosetlərin xəz rəngi çoxrənglidir, qəhvəyi, boz və sarı rənglərlə örtülüdür. Həmçinin ağ qulaq pəskülləri və zolaqlı quyruğu var. Üzünün burnu ətrafında qara rəng və alnında ağ bir ləkə var. Körpələrin xəzləri qəhvəyi və sarı rəngdədir, qulaq pəskülləri isə sonradan inkişaf edir. Yayılma və ekologiya Adi marmosetlər yalnız Braziliyanın şərq-mərkəzi hissəsinə endemikdir. Onlar digər ərazilərə də gətirilib və Rio-de-Janeyro və Buenos-Ayres (Argentina) şəhərlərində yaşayırlar. Marmosetlər bir çox meşə mühitlərində tapıla bilər. Atlantik sahil meşələrində, həmçinin daxili ərazilərdə yarpağını tökən meşələrdə yaşayırlar. Həmçinin savanna meşələrində və çay kənarı meşələrində də rast gəlinirlər. Marmosetlər quru ikincil meşələrdə və kənar mühitlərdə uğurla yaşayırlar. Qidalanma Adi marmosetlərin caynaq şəkilli dırnaqları, kəsici dişlərinin forması və mədə-bağırsaq ixtisaslaşması onların unikal qidasını əks etdirir ki, bu da əsasən bitki şirələri və həşəratlardan ibarətdir. Adi marmosetlər sakız, şirə, lateks və qatranla qidalanır. Onlar dırnaqları ilə ağacın yan tərəfinə yapışır və uzun alt kəsici dişləri ilə ağacda deşik açır. Daha sonra şirəni yalayır və ya dişləri ilə qoparır. Marmosetlərin qidalanma davranışının 20-70%-i şirələrin qəbulundan ibarətdir. Davranış Adi marmosetlər sabit genişlənmiş ailə qruplarında yaşayır və yalnız bir neçə üzvün çoxalmasına icazə verilir. Marmoset qrupu 15 üzvdən ibarət ola bilər, lakin daha tipik say 9-dur. Marmoset ailəsi adətən bir və ya iki çoxalan dişi, bir çoxalan erkək, onların balaları və yetkin qohumlarından (valideynləri və ya qardaş-bacıları) ibarətdir. Qrupdakı dişilər adətən yaxın qohumdurlar, erkəklər isə daha az. Erkəklər qohum olduqları çoxalan dişilərlə cütləşmir. Marmosetlər yetkinlik yaşına çatdıqda doğulduqları qruplardan ayrıla bilərlər, bu digər primat növlərindən fərqlidir, çünki onlar yeniyetməlikdən ayrılır. Marmosetlərin doğulduqları qruplardan ayrılma səbəbləri haqqında çox az məlumat var. Çoxalan erkək öldükdə ailə qrupları yeni qruplara birləşir.
https://primate.wisc.edu/primate-info-net/pin-factsheets/pin-factsheet-common-marmoset/
https://www.worldlandtrust.org/species/mammals/common-marmoset/
https://neprimateconservancy.org/common-marmoset/
https://www.sciencedirect.com/topics/biochemistry-genetics-and-molecular-biology/callithrix-jacchus
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9310150/
https://www.marmosetcare.stir.ac.uk/
https://en.wikipedia.org/wiki/Common_marmoset
Tarix : 28 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
