Adaptiv Dissonans davranışlar - İnsanın fərqli və ya ziddiyyətli vəziyyətlərə uyğunlaşmaq üçün daxili uyğunsuzluq (dissonans) hiss etdiyi, lakin bu vəziyyətlə mübarizə apararmaq üçün dəyişdirdiyi və ya uyğunlaşdırdığı davranış formaları. Bu termin, klassik “kognitiv dissonans” anlayışı ilə əlaqəli olsa da, daha çox müsbət uyğunlaşma qabiliyyəti üzərində dayanır. Xüsusiyyətləri 1. Ziddiyyətli emosiyalar və ya düşüncələr: Şəxs ziddiyyətli fikirlər, hisslər və ya dəyərlər arasında qalır. Bu, daxili gərginlik yaradır və adaptiv davranışa səbəb olur. 2. Uyğunlaşma bacarığı: Şəxs qarşılaşdığı çətin vəziyyəti idarə etmək üçün öz emosiyalarını və davranışlarını tənzimləyir. Bu davranış, şəxsə uzunmüddətli dövrdə çətinliklərə adaptasiya olmaqda kömək edir. 3. İki fərqli mühitə uyğunlaşma: İnsanlar bir mühitdə və ya şəraitdə nümayiş etdirdiyi davranışı başqa bir mühitə uyğunlaşdırır. Müsbət təsirləri 1. Emosional və psixoloji uyğunlaşma: Dissonans vəziyyətlərdə şəxs emosional gərginliyi idarə edərək stressə dözümlülüyünü artırır. Bu, həyatın müxtəlif çətinlikləri ilə daha asan mübarizə aparmağa imkan verir. İnsanlar bir-birinə zidd vəziyyətlərdə (məsələn, işdə sərt, evdə mehriban olmaq) davranışlarını tənzimləyərək psixoloji sabitlik qazanır. 2. Problem həll etmə və çeviklik: İnsanlar çətinliklərə və ya ziddiyyətlərə uyğunlaşaraq yeni həll yolları tapır. Bu, çeviklik və problem həll etmə bacarıqlarını inkişaf etdirir. Dissonans vəziyyətlər şəxsi dəyərləri və davranışları yenidən nəzərdən keçirmək üçün fürsət yaradır və şəxsi inkişafı təşviq edir. 3. Sosial və peşəkar münasibətlərin qorunması: Ziddiyyətli vəziyyətlərdə insanlar adaptiv davranış nümayiş etdirərək münasibətlərini qoruyur. Məsələn, bir mübahisədə sakit qalmaq və kompromisə yönəlmək. İş yerində stresli və ziddiyyətli vəziyyətlərdə uyğunlaşma göstərmək, münaqişələri effektiv idarə etməyə və iş performansını qorumağa kömək edir. 4. Özünütənzimləmə və şəxsi inkişaf: Adaptiv dissonans davranışları insanlara emosiyalarını və reaksiyalarını idarə etməkdə kömək edir. Bu, şəxsiyyətin güclənməsinə və daha yetkin davranışlara səbəb olur. Ziddiyyətli vəziyyətlərdə adaptasiya, insana yeni perspektivlər öyrənməyə və həyat təcrübəsini artırmağa imkan verir. 5. Uzunmüddətli dözümlülük: İnsanlar adaptiv dissonans davranışları ilə mövcud resurslardan maksimum istifadə etməyi öyrənir. Bu davranışlar insanın uzunmüddətli dövrdə həm psixoloji, həm də fiziki olaraq dayanıqlı qalmasına kömək edir. Əgər adaptiv dissonans davranışları həddindən artıq istifadə olunarsa və ya daxili konfliktlər həll olunmazsa, bu, emosional tükənməyə, stressə və ya psixoloji sağlamlıq problemlərinə gətirib çıxara bilər. Bu səbəbdən, balanslı yanaşma vacibdir.
https://psycnet.apa.org/record/2002-01923-006
https://positivepsychology.com/cognitive-dissonance-theory/
https://www.researchgate.net/publication/258180937_An_Adaptive_Connectionist_Model_of_Cognitive_Dissonance
https://journals.sagepub.com/doi/10.1207/S15327957PSPR0603_6
https://open.ncl.ac.uk/theories/7/cognitive-dissonance-theory/
https://www.cambridge.org/core/journals/behavioral-and-brain-sciences/article/abs/cognitive-dissonance-processes-serve-an-actionoriented-adaptive-function/5572A60EB5E917F415FF7E8771309D55
https://www.researchgate.net/publication/340650932_Cognitive_dissonance_processes_serve_an_action-oriented_adaptive_function
https://www.sciencedirect.com/topics/psychology/cognitive-dissonance-theory
Tarix : 22 dekabr 2024
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
