Abhay Vinayak Aştekər — Hindistan əsilli Amerikalı nəzəri fizik. O, kvant qravitasiyası və xüsusilə Dövrə Kvant Qravitasiyası (Loop Quantum Gravity, LQG) nəzəriyyəsinin əsas yaradıcılarından biri kimi tanınır. Aştekər Pensilvaniya Dövlət Universitetində fizika professoru və Qravitasiya Fizikası və Həndəsə İnstitutunun direktoru kimi fəaliyyət göstərmişdir. Həyatı Abhay Aştekər 1946-cı il iyulun 5-də Hindistanın Maharaştra ştatında, Kolhapur şəhərində anadan olmuşdur. O, Bombay Universitetində (indiki Mumbay Universiteti) fizika üzrə bakalavr təhsili almış və 1969-cu ildə dərəcə qazanmışdır. Daha sonra ABŞ-a köçərək Çikaqo Universitetində doktorluq təhsilinə başlamış və 1974-cü ildə Robert Geroçun rəhbərliyi ilə Ph.D. dərəcəsini almışdır. Karyerası boyunca Aştekər bir çox nüfuzlu institutda çalışmışdır: Prinston Universiteti, Sirakuza Universiteti və Parisdəki VI Pyer və Mari Küri Universiteti. 1992-ci ildə Pensilvaniya Dövlət Universitetində professor təyin edilmiş və 1993-cü ildən Qravitasiya Fizikası və Həndəsə İnstitutunun direktoru olmuşdur. O, həmçinin Hindistan Elmlər Akademiyasının və ABŞ Milli Elmlər Akademiyasının üzvüdür. Elmi töhfələri Aştekərın ən böyük elmi töhfəsi Dövrə Kvant Qravitasiyası (LQG) nəzəriyyəsinin inkişafıdır. 1980-ci illərin ortalarında o, ümumi nisbilik nəzəriyyəsini kvant mexanikası ilə birləşdirmək üçün yeni riyazi çərçivə təklif etmişdir. 1986-cı ildə Aştekər “Aştekər dəyişənləri”ni təqdim etmişdir ki, bu da qravitasiyanı kvant səviyyəsində təsvir etmək üçün fəza-zamanın həndəsi quruluşunu yenidən formalaşdırır. Bu dəyişənlər LQG-nin əsasını təşkil edir və fəza-zamanın diskret (ayrık) olduğunu göstərir. Aştekər həmçinin Ted Jacobson və Li Smolin kimi fiziklərlə işləyərək LQG-nin riyazi və fiziki detallarını inkişaf etdirmişdir. Onun işləri Böyük Partlayışın (Big Bang) kvant səviyyəsində tədqiqini və qara dəliklərin entropiyasını anlamaq üçün yeni yollar açmışdır. Aştekərın tədqiqatları simli nəzəriyyə ilə yanaşı, kvant qravitasiyasının ikinci əsas yanaşması kimi qəbul edilir. Bundan əlavə, o, ümumi nisbilik nəzəriyyəsinin asimptotik simmetriyaları və qravitasiya dalğaları üzərində də işləmişdir. Aştekərın işləri fizika ilə riyaziyyat arasındakı dərin əlaqələri vurğulayır. Şəxsi həyatı və mirası Abhay Aştekər haqqında şəxsi həyatına dair çox ictimai məlumat yoxdur, lakin o, ailəli olduğu və övladlarının olduğu bilinir. O, elmə həsr olunmuş həyatı ilə tanınır və tələbələrinə də böyük dəstək vermişdir. Aştekər Hindistanda elmə marağı artırmaq üçün də fəaliyyət göstərmiş və gənc alimləri dəstəkləmişdir. Aştekər 2009-cu ildə Humboldt mükafatı, 2012-ci ildə isə Amerika Fizika Cəmiyyətinin Aynştayn mükafatı ilə təltif edilmişdir. 2025-ci ilə qədər o, Pensilvaniya Dövlət Universitetində fəxri professor kimi fəaliyyətini davam etdirir (əgər bu tarixə qədər başqa məlumat yoxdursa). Aştekərın elmi mirası kvant qravitasiyasının inkişafında dönüş nöqtəsi olmuşdur. Dövrə Kvant Qravitasiyası nəzəriyyəsi kainatın ən kiçik miqyaslarını və Böyük Partlayışın başlanğıcını anlamaq üçün müasir fizikanın ən perspektivli yollarından biri kimi qalır. Onun adı nəzəri fizika tarixində əbədi olaraq yaşayacaq.
https://science.psu.edu/physics/people/ava1
https://ctoc.igc.psu.edu/abhay-ashtekar/
https://perimeterinstitute.ca/people/abhay-ashtekar
https://www.aip.org/history-programs/niels-bohr-library/oral-histories/45807
https://scholar.google.com/citations?user=LbbziGEAAAAJ&hl=en
http://www.scholarpedia.org/article/User:Abhay_Ashtekar
https://en.wikipedia.org/wiki/Abhay_Ashtekar
Tarix : 16 mart 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
