Abdul Qadeer Khan (1936–2021) - Pakistanlı fizik və mühəndis. Xüsusilə Pakistanın nüvə silahları proqramının qurulmasında və inkişafında mühüm rol oynaması ilə tanınır. O, həmçinin nüvə texnologiyalarının ötürülməsi və beynəlxalq nüvə nəzarət sistemlərinə qarşı çıxması ilə də mübahisəli bir şəxsiyyət olmuşdur. Həyatı və təhsili Abdul Qadeer Khan, 1 aprel 1936-cı ildə Hindistanın Bhopal şəhərində anadan olub. Onun ailəsi 1947-ci ildə Pakistanın qurulmasından sonra Karachi şəhərinə köçmüşdür. O, Karachi Universitetində və Brüssel Texnologiya Universitetində təhsil alıb və burada materialların mühəndisliyi üzrə doktorluq dərəcəsi almışdır. Elmi nailiyyətləri və nüvə proqramı Khan, Pakistanın nüvə silahlarının inkişafında əsas rol oynamışdır. O, Uranium zənginləşdirmə texnologiyası üzrə qabaqcıl tədqiqatlar aparmış və 1970-ci illərdə Pakistanın nüvə proqramını sirlərlə təmin etmişdir. Əsas nailiyyətləri Pakistanın nüvə silahları proqramı: Khan, Pakistanın nüvə silahlarını inkişaf etdirmək üçün lazım olan texnologiyaları əldə etmək məqsədilə beynəlxalq miqyasda fəaliyyət göstərdi. O, Uranium zənginləşdirmə texnologiyası ilə məşğul olmuş və bu sahədə çox sayda gizli tədqiqat aparmışdır. Nüvə texnologiyalarının yayılması: Abdul Qadeer Khan, 1980-ci illərdə beynəlxalq nüvə tədqiqatçıları şəbəkəsi vasitəsilə nüvə texnologiyalarını Körfəz ölkələrinə və digər dövlətlərə ötürməkdə ittiham olunmuşdur. Bu, Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (IAEA) tərəfindən ciddi şəkildə araşdırılmış və Khanın adı müxtəlif nüvə yayılma iddialarında hallandırılmışdır. Pakistanın nüvə silahlarının tanınması: 1998-ci ildə, Pakistan, Hindistanla müharibə vəziyyətinə gəldiyi zaman, nüvə silahlarını test edərək dünya miqyasında ilk dəfə nüvə dövləti olaraq tanındı. Abdul Qadeer Khan bu proqramın əsas fiqurlarından biri olmuşdur. Sonrakı həyatı və hüquqi təsirlər Khanın fəaliyyətləri uzun müddət Pakistan və beynəlxalq cəmiyyətin diqqətini çəkdi. O, 2004-cü ildə nüvə texnologiyalarının qeyri-qanuni yayılması səbəbindən müvəqqəti olaraq həbs olundu, lakin sonradan Pakistan hökuməti tərəfindən əfv edildi. O, sonrakı illərdə bir xalq qəhrəmanı kimi, Pakistanın nüvə gücünün rəmzi olaraq qəbul edildi. Lakin beynəlxalq səviyyədə, onun fəaliyyəti bir çox mübahisələrə səbəb olmuşdur. Abdul Qadeer Khan, Pakistanın nüvə silahları proqramının əsas qurucusu olaraq tanınır və nüvə texnologiyalarının yayılması ilə bağlı etdiyi fəaliyyətlər onun beynəlxalq nüfuzuna təsir etmişdir. O, həm Pakistanın milli təhlükəsizliyi, həm də beynəlxalq nüvə nəzarətinin təkmilləşdirilməsi mövzusunda mübahisəli bir şəxsiyyət olmuşdur.
https://en.wikipedia.org/wiki/Abdul_Qadeer_Khan
https://www.britannica.com/biography/Abdul-Qadeer-Khan
https://ahf.nuclearmuseum.org/ahf/profile/q-khan/
https://www.bbc.com/news/world-asia-58861473
https://www.nature.com/articles/d41586-021-02997-3
https://www.timesofisrael.com/aq-khan-father-of-pakistans-nuclear-program-who-also-helped-iran-dies-at-85/
https://www.aljazeera.com/news/2021/10/10/abdul-qadeer-khan-nuclear-hero-in-pakistan-villain-to-the-west
Tarix : 24 fevral 2025
Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır.
